Phần 2
NGƯỜI VIỆT Ở CÁC THÀNH PHỐ VEN SÔNG POTOMAC.
Tuần
báo Văn Nghệ phát hành số báo đầu tiên vào dịp Quốc Khánh Hoa Kỳ, ngày 04 tháng
7 năm 1997, nghĩa là chưa tới hai năm
sau khi tôi định cự trên đất Mỹ. Tờ báo được phổ biến rộng rãi ở ba tiểu bang là
Virginia, Maryland và Washington, D,C. , phát hành hàng tuần liên tục suốt hơn
9 năm cho tới số báo cuối cùng vào tháng 6 năm 2006 thì đình bản. Phát hành ở suốt
ba tiểu bang là do thói quen của di dân của các dân tộc là thường sinh sống tụ
tập ở các khu vực gần nhau và đặc biệt hơn địa hình của vùng thủ đô Hoa Thịnh Đốn
gắn liền với dòng chảy của sông Potomac uốn quanh .
Thủ đô
Hoa Thịnh Đốn được hình thành từ hơn 200 năm trước, chọn Washington, D.C. làm
thủ đô của Hoa Kỳ được đưa ra bởi Quốc hội (United States Congress). Đây là kết
quả của đạo luật Quốc Đô được thông qua vào năm 1790, mà nơi tọa lạc là bên
sông Potomac giữa các tiểu bang Virginia và Maryland. Mới đầu, mảnh đất vuông vức
100 dặm này năm cả hai bờ sông, nhưng sau đó do những biến động chính trị nên thủ đô chỉ còn phần phía bắc con sông,
phía nam con sông là ba khu đô thị của Virginia là Arlington, Alexandria và
Falls Church.
Năm
1964, xa lộ vành đai 495 như một dây thắt lưng bao vòng quanh xuyên qua
Virginia, Maryland và nối liên tiếp các khu đô thị sầm uất lân cận của
hai tiểu bang mà không cần băng ngang qua Washington, D.C. nữa.
Năm
1975 sau khi chiến tranh Việt Nam chấm dứt
thì khu vực này là một trong ba trạm định cư lớn của người Việt, là
California, Texas và Philadelphia.
Từ
Philadelphia, người Việt tản mác ra các tiểu bang chung quanh như New York, New
Jersey, Virginia, Maryland và Washington, D.C. . Ngay thời gian đầu này đã hình
thành một khu vực buôn bán tập trung của người Việt ở thành phố Arlington sát với
thủ đô. Khu vực này có một chợ Việt và mươi cửa hàng dịch vụ, nhà hàng, tạp
hóa, dần dần khoảng mười năm sau, năm 1984 khu thương mại Eden hình thành cách
khu cũ khoảng 5 miles, gần về phia xa lộ 495, nằm ở thành phố Falls
Church. Với gần hai trăm nhà hàng và dịch vụ, Eden trở thành khu trung
tâm lớn nhất vùng Hoa Thịnh Đốn. Nó năm gần xa lộ vành đai 495, nối kết các
thành phố phía đông nam tiểu bang Virginia như Annandale, Spring Field,
Tyson Corner… và các thành phố phía bắc của Maryland như
Rockville, Silver Spring, Gaithersburg, Potomac... cùng lúc nối kết với thủ đô
Hoa Thịnh Đốn khoảng cách 7 miles trên đường Arlington Blvd đi thẳng tới Ngọn
Bút Chì giữa trung tâm.
Năm 1995,
hai mươi năm sau khi bắt đầu có người Việt đến sinh sống, khu vực này phát triển
và hình thành một cộng đồng người Việt rộng lớn mà một thống kê dân số ước tính
lên tới 80.000 người.
Khu
thương mại Eden của thành phố Falls
Church là tâm điểm nối kết về đời sống, sinh hoạt, hò hẹn của hầu hết cư dân
trong vùng tam giác Washington, D.C., Virginia và Maryland.
Các nhà thờ, chùa, thánh thất... được xây dưng
tại các thành phố lân cận càng ngày càng nhiều,
Các chợ Việt Nam, nhà hàng Việt Nam cũng dần phát triển không chỉ trong khu
Eden nữa, mà lan rộng ra các thành phố
khác lân cận, rộng khắp.
Sông
Potomac là một con sông ở miền đông Hoa Kỳ chảy vào vịnh Chesapeake rồi thông với
Đại Tây Dương. Sông dài khoảng 665 km với hơn 5 triệu người sống trong lưu vực
sông. Sông Potomac bắt nguồn từ vùng đông bắc tiểu bang West Virginia và hợp nhất
ở quảng dưới thị trấn Cumberland, Maryland. Tàu bè lớn có thể đi lại trên sông
Potomac từ cửa biển lên đến thủ đô Washington, D.C.
Phạm
Cao Hoàng có bài thơ Khi Dừng Lại Bên Dòng Potomac rất hay:
khi dừng lại bên dòng Potomac
em bên tôi vẫn rất dịu dàng
gió lồng lộng cả một trời đông bắc
tóc em bay trong nắng thu vàng
và như thế mình đi và đã đến
mình đã tìm và gặp được dòng sông
tôi ngồi xuống để nghe sông hát
và đứng lên ôm lấy mặt trời hồng…
Ở cạnh
dòng sông này, hai tiểu bang Maryland phía bắc và Virginia phía nam cuộn tròn
thủ đô Hoa Thịnh Đốn ở giữa, tạo ra một quần thể dân cư đặc biệt của người Việt.
Các thành phố sát cạnh nhau nên thường gọi là người Việt vùng Virginia,
Maryland và Washington, D.C. thành một tổ chức cộng đồng chung lấy tên là Cộng
Đồng Người Việt vùng Wasginhton, D.C., Virginia và Maryland.
Truyền
thuyết lập quốc của Hoa Kỳ kể về sự lựa chọn khu đất vuông vức được bao bọc từ
hai nhánh sông Potomac trên đường ra biển là vùng đất của quận Columbia làm thủ
đô, phía bắc là tiểu bang mang tên vùng đất Đức Mẹ Maria tên là Maryland, và
vùng đất bọc phía nam là Tình Yêu Đồng Trinh tên là Virginia.
Tôi đến
đây và cư ngụ tại đây suốt 30 năm rồi.
Quen với cái nắng cháy da vào tháng 7, quen với cái lạnh buốt xương của tháng
2, quen với chạy xe giữa rừng cây gió thổi mù mịt lá vàng bay, hay ngây ngất giữa
ngàn trùng hoa đủ loại nở muôn mầu trên các lối đi, trên đồi dưới lũng mỗi
tháng 4 của mùa xuân về. Và hơn thế nữa, quen biết và kết thân tình với rất nhiều
những con người mà tài năng và tư cách luôn làm tôi kính phục, ngưỡng mộ và ước
muốn học theo.
Khi bắt
đầu làm tờ tuần báo Văn Nghệ tại đây, việc tìm hiểu người trong vùng, tổng hợp
các tin tức kinh doanh và hoạt động dịch vụ đưa tôi vào cái sinh hoạt đều đặn mỗi
ngày đều có mặt tại khu thương mại Eden. Ở đó, không cần hẹn hò gì, cũng có thể
gặp gỡ thật nhiều những người muốn gặp và biết rất nhiều những điều muốn biết
hoặc có khi không muốn biết cũng phải nghe.
Trung
tâm gặp gỡ nhau của người Việt xa xứ đầu tiên là nằm ở đầu đường Wilson Blvd,
thuộc quận Arlington. Nơi đó có cái chợ Pacific, ngôi chợ dựng lên năm 1976,
nơi đầu tiên có bán thực phẩm Á Đông, thực phẩm Á Đông chứ chưa là thực phẩm Việt
Nam, nhưng như thế đã là quá tuyệt vời khi tìm thấy gạo, nước mắm, vài thứ rau
thơm trồng từ vườn nhà. Pacific là lựa chọn duy nhất của lớp dân cư Việt còn
thưa thớt thời đó, cuối tuần là kéo nhau đi chợ, mua thì ít và để thấy mầu da
vàng, ngôn ngữ Việt khuây khỏa nỗi nhớ nhà.
Qua đầu
thập niên 80, khu vực đó trở thành quá hẹp. Một luật sư người Việt là Nguyễn Văn
Gioan làm cố vấn cho một tư sản Do Thái, phát triển một thương xá lúc đó gần
như hoang phế vì ế ẩm nằm cách chợ Pacific khoảng 5 miles để lập thành cả một
khu thương xá với vài chục cửa tiệm ăn uống, dịch vụ lấy tên là Khu Thương Mại
Eden.
Eden
phát triển vượt bậc, từ vài chục rồi lên đến cả trăm và vài trăm các cưả tiệm. Nhiều nhất là nhà hàng, tiệm vàng, tiệm
hớt tóc uốn tóc, quán cà phê, tiệm bida, chợ thực phẩm Việt. Lúc đó còn có hai nhà sách tiếng Việt
là Thế Hệ và Văn Hoa nữa. Sự phát triển kéo theo tiền thuê nhà tăng cao chóng mặt,
các doanh nhân ai cũng than, nhưng chưa bao giờ có một cửa tiệm nào bỏ trống, cứ
tiệm này vừa đóng thì ngay tháng sau có người mới vào mở. Nằm ở thành phố Falls
Church, gần với xa lộ vòng đai 495, nối các tiểu bang Virginia, Maryland và
Washington, D.C., người Việt nghiễm nhiên coi khu thương mại Eden như một trung
tâm tụ hội gặp gỡ suốt tuần. Nơi đó chẳng
những là nơi mọi người hẹn gặp nhau uống ly cà phê, ăn bát phở nóng chuyện trò
tán gẫu mà còn là nơi để hẹn của các bạn hữu từ phương xa ghé thăm Hoa Thịnh Đốn
(có khi là việc gia đình, đưa con đi học các trường Đại Học danh tiếng, kết hợp
thăm bạn cũ, có khi để tham dự các cuộc hội thảo diễn ra tại đây, có khi đến
xem hội Hoa Anh Đào, hoặc các bảo tàng viện quốc gia và vô vàn thắng cảnh tuyệt
đẹp mà đôi khi chính người địa phương cũng không biết tới). Các bạn phương xa
đó, khi xong những việc riêng tư, chỉ cần một cú điện thoại nhắn nhau, là thay
vì phải đi thăm từng người, thì chỉ ra Eden là gặp gỡ rất nhiều người.
Nhưng
lợi điểm đó chỉ kéo dài khoảng mươi, mười lăm năm. Từ 1995, rất nhiều hàng
quán, văn phòng bác sĩ luật sư, cơ sở dịch vụ đã mở rộng khắp các thành phố
chung quanh. Ăn món ăn Việt không cứ chỉ ra Eden, mà gần như thành phố nào
chung quanh như Annadale, Fairfax, Falls Church, Arlington, Silver Spring,
Rockville, Washington, D.C. đều mọc lên các nhà hàng món ăn Việt nhưng tổ chức
và trang trí sang trọng nhằm vào người Mỹ, Hàn, Phi, Hoa… Nhưng dẫu sao, Eden
Center vẫn là nơi sầm uất nhất, đông đảo nhất và dĩ nhiên là quen tên nhất ở
vùng Đông Bắc Hoa Kỳ.
Khu vực
Hoa Thịnh Đốn (Washington, D.C.) cùng với các vùng lân cận ở Maryland và
Virginia, có một cộng đồng người Việt đáng kể. Dưới đây là một số thông tin về
số lượng người Việt sống ở khu vực này:
Washington,
D.C.: Số lượng người Việt sống trong thành phố Washington, D.C. ít hơn so với
các khu vực lân cận ở Maryland và Virginia. Theo dữ liệu của Cục Điều Tra Dân Số
Hoa Kỳ, con số này có thể vào khoảng vài nghìn người.
Maryland:
Trong các khu vực lân cận của Washington, D.C., ở Maryland, quận Montgomery và
quận Prince George có số lượng người Việt tương đối lớn. Tổng cộng, có thể có
khoảng 30.000 đến 40.000 người Việt sống ở Maryland.
Virginia:
Khu vực Bắc Virginia, đặc biệt là quận Fairfax, có một trong những cộng đồng
người Việt lớn nhất ở Hoa Kỳ. Số lượng người Việt sống ở Virginia, trong khu vực
lân cận Washington, D.C., ước tính vào khoảng 50.000 đến 60.000 người.
Sông
Potomac bắt nguồn từ West Virginia chảy về phía nam, khi chảy vào tiểu bang
Maryland thì hợp lưu với sông Anacostia
thành một ngã ba sông rồi hợp lưu chảy về
phía Đông Nam ra biển. Đoạn sông chảy qua Maryland đã mọc lên hàng loat khu đô thị dân cư hai
bên bờ, và là ranh giới của Maryland với Virginia.
Ngay
đoạn hợp lưu sông này thì phía Bắc là thủ
đô Hoa Thịnh Đốn, phía nam là các khu đô
thị dân cư của Virginia. Các khu đô thị
hai bên bờ sông Potomac ở cả hai tiểu bang và Hoa Thịnh Đốn đều là lựa chọn định
cư của người Việt vùng Đông Bắc Hoa Kỳ.
Tổng cộng, số lượng người Việt sống ở vùng Hoa Thịnh Đốn (bao gồm Washington,
D.C., Maryland và Virginia) có thể vào khoảng 80.000 đến 100.000 người. Con số
này có thể thay đổi theo các nguồn dữ liệu và năm thống kê khác nhau.
Sông
Potomac vừa nối kết các thành phố sầm uất hai bên bờ sông rất đông người Việt
xa xứ sinh sống, vừa là thắng cảnh rất đa dạng về văn hóa mà còn là một biểu tượng
sống động, tự hào về lịch sử cho những cư dân trong lưu vực dòng sông.
NGUYỄN MINH NỮU