.JPG)
Hôm nay, ngày 27 tháng 5 năm 2024. Buổi sáng sớm, anh Trần Doãn Nho gọi điện cho tôi báo tin Trần Hoài Thư mất. Tôi ngạc nhiên, vì trước đó một ngày, cháu Hiếu con rể nhà văn Doãn Quốc Sỹ từ Cali nhắn tin cho tôi là chú Trần Hoài Thư tỉnh lại rồi. Hiếu nhắn tin như sau, xin trích: "Tin vui từ Quỳnh Như (con gái út của nhà văn Doãn Dân) hôm nay cùng chồng lái xe xuống New Jersey đến bịnh viện thăm Trần Hoài Thư: tụi em đã thăm được chú THT và đang ở NJ rồi. Chú Thư hôm nay đã tỉnh. Không còn coma nữa. Chú chưa nói được nhưng nhận ra được mọi người quen. Tụi em hỏi chú: Thoại đâu? Ấn Độ đâu? Chú đều chỉ đúng từng người. Chú còn thì thào nói được tiếng Quỳnh Như. Em cũng nhắn cho chú những gì Khanh dặn em. Thoại rất cảm động và cảm ơn cả nhà. Thoại nói hôm nay chú khỏe hơn mấy ngày trước rất nhiều. Hy vọng gia đình mình sẽ gặp lại chú ở NJ vào tháng 6".
Tôi vui lắm. Nhưng vào 6 giờ chiều ngày 26 tháng 5 năm 2024. Anh Trần Quí Phiệt, anh cả của Trần Hoài Thư, từ Cali gọi cho tôi, nói THT hôn mê lại rồi Nhàn ơi. Tôi buồn quá. Lúc đó vợ chồng tôi đang ngồi nói chuyện với vợ chồng Phạm Quang Tân tại nhà tôi. Vợ tôi nói: Coi chừng, em lo, giống như ngọn đèn trước gió.
Thế rồi sáng hôm nay, tôi nghe Trần Doãn Nho gọi điện cho tôi hay là: Thư mất. Tôi gọi cho anh Phiệt và Phạm Cao Hoàng ngay. Sau đó cháu Thoại con Trần Hoài Thư gọi điện cho tôi hay là: Ba cháu mất rồi. Mất vào lúc 6 giờ 35 phút sáng ngày 27/5/2024. Tôi gọi điện về trong nước cho bạn bè hay.
Thế là 4 người bạn của tôi ngày nào khi còn ở Qui Nhơn. Hai con ngựa Trần Hoài Thư và Phạm Văn Nhàn cùng với hai người bạn là Phạm Cao Hoàng và Lê Văn Trung. Bây giờ chỉ còn ba. Trần Hoài Thư ra đi ở cái tuổi 82. Còn tôi, ở cái tuổi này, cũng 82, không biết khi nào ra đi đây hỡi hai người bạn ngày xưa của tôi là PCH và LVT? Nhớ lại, lúc ấy rất gian khổ trong căn nhà khu 6, ổ chuột, không đèn điện chỉ thắp đèn cầy, nhưng tình bạn còn sáng hơn ngọn nến.
Hôm nay tôi đăng lại bài viết đã lâu: TÌNH BẠN VỚI TRẦN HOÀI THƯ như để nhớ tình bạn của tôi với THƯ, với HOÀNG, với TRUNG ngày nào trên đất QUI NHƠN. Để tưởng nhớ đến một người bạn thủy chung 60 năm. Cùng chủ trương tạp chí TQBT và góp phần phục hồi lại nền Văn Chương Miền Nam. Mà công sức rất lớn là của một Trần Hoài Thư và chị Ngọc Yến (vợ Thư).
Chúc bạn về nơi An Nghỉ và gặp chị Yến
trên cõi Trời.
TÌNH BẠN VỚI TRẦN HOÀI THƯ
Tôi vui lắm.
Viết về nhà văn Trần Hoài Thư. Với tôi, trải qua một giai đoạn dài. Từ cuối năm 1967 cho đến hôm nay. Tình bạn vẫn gắn bó trên văn chương chữ nghĩa và ngoài đời.
1/
QUI NHƠN
Nói về bạn bè khi tôi còn làm việc ở Qui Nhơn không nhiều lắm. Ngay cả những người bạn trong đơn vị của tôi. Ngoài ra tôi còn có vài người bạn cầm bút một thời còn rất trẻ. Thỉnh thoảng gặp nhau bù khú vài ba câu chuyện cho vui. Hay ngồi quán cà phê nhâm nhi tách cà phê để nhìn thiên hạ trong những ngày rảnh rỗi. Nhưng vào cuối năm 1967 tôi gặp anh Trần Hoài Thư. Qui Nhơn là thành phố nhỏ, chỉ có vài con đường chính, lang thang rồi cũng gặp nhau. Thành phố đầy bụi và xe nhà binh. Không khí chiến tranh bao trùm, và đĩ trong những khu quân sự có lính đồng minh trú đóng. Hay trên những con đường trong thành phố đầy quán bar. (Thật sự là như vậy). Những người lính như chúng tôi cảm thấy lạc lõng giữa lòng phố thị.
Đã trải qua 50 năm, ngồi ôn lại những người bạn trong thời khói lửa chiến tranh khốc liệt mà tôi gặp, trong đó có anh. Nhất là ở chiến trường Bình Định, tôi không biết gặp anh lúc nào. Ai giới thiệu. Tôi không nhớ ra. Hay chúng tôi có cái tên: không gặp mà đã quen. Mà sao tôi với anh gắn bó trên tình bạn lâu nhất. Phải nói "ngọt bùi" đều có nhau, dù hai chúng tôi khác đơn vị. Ngay cả những người bạn cầm bút vẫn nói như thế.
Vào năm 1967. Nếu tôi không có lệnh đổi về Qui Nhơn làm việc thì làm sao gặp và thân với Trần Hoài Thư? Bên cạnh anh, tôi còn có hai người bạn dù nhỏ tuổi hơn tôi, lại khác nghề nghiệp, mà hôm nay cũng đã 50 năm, tôi không hiểu sao lại gặp hai người bạn trẻ này. Đó là nhà thơ Phạm Cao Hoàng và Lê Văn Trung. Tôi chỉ nói ở Qui Nhơn thôi. Chứ bạn bè tôi ở các tỉnh tôi chưa nói đến. Có lẽ vì cái "tên" chăng? Mà trước 1975, chỉ ở miền Nam, những người cầm bút dù là lính hay không phải là lính, chưa gặp lần nào. Mà nếu có gặp nhau xem như thân quen tự lúc nào.
Qui Nhơn, tôi sống lang thang không nhà một thời gian ngắn. Hết ở nhà này tới nhà khác. Hết ở bến xe tới ga xe lửa. Lang thang hoài cũng mệt, tôi quyết đinh thuê một căn nhà gồm 2 phòng trong khu 6 Qui Nhơn, cuối đường Nguyễn Thái Học. Gần các cơ quan quân sự. Và gần nơi tôi làm việc. Từ trong ngôi nhà này, nó như cái trạm dừng chân cho những người bạn của tôi từ chiến trường về thành phố nghỉ tạm qua đêm. Những người bạn của tôi quy tụ về. Thường nhất là Trần Hoài Thư, Phạm Cao Hoàng và Lê văn Trung. Thỉnh thoảng cũng có anh chàng học Sư phạm tên Mai Khế cũng ghé tới chơi. Tôi không biết sau này anh Mai Khế đó đi đâu? Căn nhà có cửa nhưng không khóa, chỉ khép hờ. Nhà không có điện. Thắp đèn dầu. Không giường, không bàn ghế. Nhưng đầy ắp tình bạn và tình đồng đội, tình văn chương chữ nghĩa. Những người bạn từ chiến trường về phố thị cũng ở đây. Những em bị bắt đi lao công đào binh chờ ra tải đạn ngoài chiến trường cũng ở đây. Căn nhà thiếu thốn mọi thứ, nhưng tình thì không thiếu.
Nói và viết về
Trần Hoài Thư. Tôi viết hoài không hết. Bản chất của Trần Hoài Thư. Người lính
thám kích của Đại đội 405 của sư đoàn 22/BB nghe
thì dữ dằn lắm, nhưng hiền như Bụt. Ốm yếu. Gầy gò, Cận nặng (hình như 7 độ).
Đôi kính cận lúc nào cũng có sợi dây thun quàng ra sau ót. Không bao giờ đội
nón lưỡi trai (nón của lính). Chỉ có một cái nón rừng, cuốn lại vắt ở cầu vai
áo hay nhét vào túi quần. Lang thang. Bất cần đời. Nhưng có một tấm lòng rộng
rãi. Biết thương người. Hòa đồng với mọi người. Không phân biệt. Thường chơi
với những người lính không có cấp bậc. Không phân biệt nhà thơ lớn nhà văn nhỏ.
Đã cầm bút là chơi hết mình. Đó là Trần Hoài Thư mà tôi quen đã 50 năm nay.
Không thay đổi. Mỗi lần nói đến chuyện văn chương là anh cười sảng khoái.
Có một điều cần phải nói, với THT anh viết lúc nào cũng được. Tại quán cà phê. Tại bến xe. Và trong căn nhà khu 6 không có bàn ghế. Thế mà anh vẫn viết. Một điều nữa, cần phải nói. Chữ viết của Trần Hoài Thư xấu nhất trên thế gian này. Tôi chưa thấy ai viết chữ xấu như anh. Thế mà các anh trong tòa soạn đọc được mới hay. Tôi thì chịu, nếu ngồi đọc hết một truyện của THT viết.
Viết về THT giai
đoạn ở Qui Nhơn. Hình như ngoài tình bạn ra, tôi với anh còn có cái duyên thật
kỳ cục. Như Tết Mậu Thân năm 1968. Đơn vị bắt tôi thành lập một đại đội khóa
sinh về giữ an ninh từ ngày 27 cho tới sáng 29 Tết. Rải quân trên con đường dẫn
vào thành phố. Đầu đường Gia Long. Trên đoạn đường này có cây xăng Ông Tề. Tối
28 tôi đi tuần tra, chó sủa nhiều dọc theo đường rầy xe lửa, Tôi cứ nghĩ là
"thiên hạ" đi sắm tết. Sáng 29 Tết tôi rút quân để đơn vị BB thay
thế. Ai dè đơn vị thay thế tôi lại là 405/ TK của Trần Hoài Thư. Sáng 30 Tết
tôi định đi lang thang ra phố thì có lệnh cấm trại 100%. VC tấn công vào thành
phố. Tối 30 Tết, Trần Hoài Thư bị thương tại cây xăng Ông Tề này. Mà cũng tại
cây xăng Ông Tề này trước đó tôi có sao đâu? Âu cũng là cái số. Sáng mùng 2 Tết
tôi vào QYV/ Qui Nhơn thăm. Thư cười. Chưa chết. Một bản tin ngắn trên VĂN của
ông Trần Phong Giao có đi như sau. Xin
trích:
Theo bản tin, Ông TPG hy vọng là sau khi THT ra khỏi viện sẽ được may mắn hơn. Làm sao có sự may mắn hơn khi một người lính không có thế lực. Không quen biết; mặc dù anh là một nhà văn có những truyện ngắn đi trên những tạp chí uy tín ở Sài Gòn. Mang đôi kính cận dày cộm. Vẫn hành quân ở ĐĐ 405 TK.
Nói về căn nhà trong khu 6 Qui Nhơn. Ngôi nhà có MA có QUỶ thật sự. Không ai dám thuê để ở. Tôi không biết cho nên thuê. Bạn bè ở tác chiến về ngủ qua đêm đều thấy. Nhưng với tôi thì không. Hình như ma quỷ thấy tôi đều sợ. THT vẫn nói như vậy.
Sau đó. Có người lính quân cụ cho tôi ở ngôi nhà của anh ta không trả tiền nhà. Nhà bên cạnh nhà tôi thuê cũ. Vách ván. Mái tôn. Có giường và bàn. Rộng và thoáng. Nhưng vẫn không có điện. Từ ngôi nhà này, một hôm, anh em họp mặt đông vui. Gồm PVN, Trần Hoài Thư, Phạm Cao Hoàng, Lê Văn Trung, Thái Ngọc San, nhà báo Huy Hoàng và Lê văn Ngăn. Mấy anh em ngồi uống bia. Nhâm nhi khô mực. Thì Thái Ngọc San bỗng dưng đứng dậy chỉ tay về phía Trần Hoài Thư nói: mày là thằng lính đánh thuê. Câu nói có vẻ hằn học. Lần đầu tiên tôi thấy Trần Hoài Thư nổi giận. Anh đứng dậy đập chai bia xuống bàn định đánh. Anh Huy Hoàng can và dẫn Thư ra ngoài. Không khí mất vui. Không biết anh Huy Hoàng nói với Thư như thế nào. Nhưng sau đó Thư với anh Huy Hoàng vào. Và xem như không có gì xảy ra. Viết lại hôm nay, anh Huy Hoàng, Thái Ngọc San và Lê văn Ngăn cũng đã mất rồi. Bây giờ chỉ còn là một kỷ niệm. Lần đầu tiên tôi thấy Trần Hoài Thư nổi nóng. Một lần nữa trên căn gác của Đặng Hòa (nhà thơ Nguyễn Thị Thùy Mỵ) trong khu chợ Qui Nhơn. Hôm đó tôi lại chứng kiến Trần HoàiThư nổi nóng lần thứ hai đánh Đặng Hòa mấy tát tai. Vì khuyên Đặng Hòa bỏ hút bạch phiến không được. Đặng Hòa cũng đã mất rồi.
Qui Nhơn. Tôi với THT hai người lính bụi, thường hay rủ rê "dù" đi chơi. Hết Tuy Hòa rồi Nha Trang. Về Tuy Hòa có Mang Viên Long, anh Trần Huiền Ân, Phạm Ngọc Lư, Hoàng Đình Huy Quan, Phạm Cao Hoàng, Nguyễn Lệ Uyên. Rồi về Nha Trang ở nhà Lê Minh. Có Nguyễn Âu Hồng, Thế Vũ, Chu Trầm Nguyên Minh, Tô Đình Sự, Huy Hoàng... bao nhiêu chuyện vui không nói hết. Tình bạn cứ mỗi ngày thêm ấm áp. Cũng từ Nha Trang sau năm 1968, anh cho ra mắt tập truyện đầu tay: Nỗi Bơ Vơ Của Bầy Ngựa Hoang. Do ý Thức in và phát hành.
Năm 1969 tôi đổi về Tháp Chàm. Phạm Cao Hoàng, Lê Văn Trung cũng ra trường vào năm đó. Trần Hoài Thư còn ở lại 405 TK. Mấy anh em gặp nhau chia tay. Tôi nói với Thư tìm cách rời khỏi 405. Vì mặt trận Bình Định càng ngày càng khốc liệt.
2/ THÁP CHÀM
Một buổi sáng, lang thang đi làm việc qua Cầu Móng (cầu xe lửa), thì có một anh chàng đi xe gắn máy, áo quần bảnh bao, dừng xe lại, hỏi tôi: có phải PVN không? Hóa ra là nhà thơ Võ Tấn Khanh (Tôn Nữ Hoài My). Khanh biết tôi là do Phạm Cao Hoàng báo là có tôi về Tháp Chàm. Qua Võ Tấn Khanh tôi biết thêm Nguyên Minh, Ngy Hữu. Còn Lê Ký Thương thì tôi đã biết khi tôi ăn cơm tháng với Lê Ký Thương do chị Yến, chị của nhà báo Lê Minh ở Tháp Chàm nấu cho ăn. Khi đó Lê Ký Thương làm ở tiểu khu Ninh Thuận. Tôi chỉ ăn cơm ở đây một tháng thôi. Sau đó mua thực phẩm về nhà tự nấu ăn.
Bỗng có tin nhắn của Lê Minh từ Nha Trang vào nói với tôi là THT đang ở Nha Trang muốn vào Tháp Chàm thăm tôi. Gọi tôi ra đưa Thư về Tháp Chàm. Tôi mượn chiếc xe gắn máy của người bạn ra Nha Trang đem Thư về ở với tôi. Về Tháp Chàm tôi không cho Trần Hoài Thư về đơn vị nữa. Tính sau. Và Trần Hoài Thư ở chơi với tôi gần hai tháng. (THT đi có giấy phép của đơn vị 405 TK)
Tháp Chàm, có Võ Tấn Khanh dạy học ở trường tiểu học Đô Vinh, gần nhà tôi thuê. Cứ vài đêm Khanh tới đèo tôi với Thư trên chiếc xe gắn máy xuống Phan Rang gặp Nguyên Minh, Lê Ký Thương, Ngy Hữu uống cà phê. Nguyên Minh là người sáng lập tạp chí Ý Thức và in cho Thư tập truyện ngắn đầu tay: Nỗi Bơ Vơ Của Bầy Ngựa Hoang. In theo lối quay ronéo, chữ nghiêng (tôi còn nhớ như thế). Rất đẹp. Bìa do Lê Ký Thương trình bày. Người đánh máy trên stencil là chị Phương, bạn của Nguyên Minh. Kể ra chị Phương này cũng giỏi khi ngồi mở to mắt mà đọc những truyện ngắn của THT. Như tôi đã viết: chưa ai viết chữ xấu như THT. Nhưng chị Phương đọc được. Có dịp tôi sẽ nói về tập truyện đầu tay này của Trần Hoài Thư tại sao là NBVCBNH. Vui cũng nhiều mà buồn cũng nhiều cho tuổi trẻ chúng tôi trong thời chiến qua tập truyện đầu tay này của THT. Tập truyện in ra phát hành hết. Hình như 100 tập???
Trong thời gian ở Tháp Chàm (xin nhắc lại: Trần Hoài Thư không phải đào ngũ như nhiều người nghĩ. Lúc nào anh cũng muốn về lại với quân đội. Trên Vấn Đề của ông Mai Thảo có một bản tin đánh đi từ Nha Trang, vào ngày 18 tháng 11 năm 1970, mà chúng tôi có được. Xin trích:
Trong gần hai tháng ở Tháp Chàm với tôi. Tôi có nhận lá thư của ông Trần Phong Giao gởi cho tôi nói là đưa THT đi trình diện. Kể ra nhiều anh em và mấy ông trong tòa soạn cũng nghĩ THT đào ngũ. Ai cũng lo lắng cho Thư.
Vào cuối năm 1969, tôi đưa Thư ra Nha Trang trình diện nơi Quân vụ thị trấn (đồn Quân Cảnh). Ra tòa án binh. Giáng cấp. Rồi đến Đơn Vị 2 Quản Trị, đóng ở Diên Khánh, Nha Trang. Và từ đây, Trần Hoài Thư nhận sự vụ lệnh lên Sư Đoàn 23 BB trên Ban Mê Thuột. Tôi nói với Thư: tránh vỏ dưa lại gặp vỏ dừa. Ngày tiễn Thư lên Ban Mê Thuột tại bến xe Nguyễn Hoàng, Nha Trang, tôi cởi chiếc jacket cho Thư mặc. Và có thêm hai người bạn tiễn Thư lên đường là nhà văn Nguyễn Âu Hồng (ở Mỹ) và nhà thơ Nguyễn Sa Mạc (còn ở VN). Và cũng từ ngày hôm đó, tôi xa Trần Hoài Thư.
Đưa THT lên Ban Mê Thuột. Về lại Tháp Chàm. Tôi có một cái radio nhỏ để nghe tin tức ban đêm. Một điều thú vị là khi tôi tò mò bắt qua tần số của đài MTGPMN. Vô tình tôi nghe được một bản tin nói về nhà văn Trần Hoài Thư. Đang nằm trên giường, tôi ngồi bật dậy để nghe. Đại loại: Bản tin nói nhà văn Trần Hoài Thư đã bỏ súng không còn bắn giết cách mạng và nhân dân nữa. Nhưng sau đó vì bản chất ngụy của ông ta đã trở lại cầm súng. Tóm lại bản tin không dài. Lúc đầu ca ngợi THT nhưng sau đó trách cứ vì bản chất. Tôi nghe mà không biết ai viết bản tin này gởi vô bưng. Có nhiều nghi vấn trong số những bạn cầm bút quen biết giữa tôi với Trần Hoài Thư.
Tôi giữ cái tin này không nói với ai, cho đến khi gặp THT bên Mỹ tôi nói cho Thư nghe. Thư cũng ngạc nhiên. Và cũng có những nghi vấn giống tôi. Dù gì khi tôi nghe bản tin này, tôi nghĩ THT không chỉ là nhà văn nổi tiếng bên này mà còn bên kia biết đến nữa.
Nhắc đến Thư ở Tháp Chàm. Tôi mới nhìn thấy được "cuộc sống nội tâm" của THT. Tại căn nhà tôi thuê, trên một ngọn đồi nhỏ. Dưới chân đồi là đường rầy xe lửa (nhà gần ga Tháp Chàm). Trước sân nhà có một tảng đá trắng không cao lắm mà tôi dùng làm nơi để ngồi vào những buổi chiều mát trời. Tôi thấy Thư chiều nào cũng ra ngồi trên tảng đá ấy nhìn về hướng Krong Pha. Anh buồn, mỗi khi nghe còi tàu xe lửa chạy qua. Anh nghĩ về Đơn Dương những ngày thơ ấu sống gần ga xe lửa. Tháp Chàm cũng là nơi có THT về với tôi. Tôi vui. Cho nên những ngày nghỉ, tôi với Thư thường vác súng M16 xuống sông Dinh bắn cá đem về nấu ăn. Bờ sông Dinh cây cao bóng cả. Nhiều đá lớn giữa dòng sông. Hai người lính ốm o gầy còm ở trần, ngồi trên những tảng đá dưới những bóng cây chẳng khác nào người rừng. Tôi nhớ, có lần, THT cho tôi xem lá thư của một người con gái tên Yến ở Cần Thơ viết cho anh. Có nhắc đến bài hát Buồn Tàn Thu... “Em ngồi đan áo. Lòng buồn vương vấn. Em thương nhớ chàng...”
Thư lên Ban Mê Thuột. Tôi sống vài tháng thì đổi ra Dục Mỹ năm 1970. Những năm sau, tôi có gặp Võ Tấn Khanh được biết tin Thư về vùng 4 và đã lập gia đình. Tôi cũng thế. Hai người lính bụi đã có hai người con gái thương cuộc sống bụi của chúng tôi. Từ đó không còn bụi nữa.
3/ ĐẾN MỸ
Tháng 9 năm 1991, gia đình tôi đến Mỹ theo diện H.O. Thành phố đầu tiên tôi đến là Houston. Xa lạ. Không bạn bè. Không quen biết ai, ngoại trừ người bảo trợ. Tôi sống khép kín. Cố mong làm sao tạo được một cuộc sống mới trên xứ người. Không bon chen và không đụng đến cây viết. Và cố ý tìm xem có tên THT trên những tờ báo chợ không. Vô tình, tôi bắt gặp tên THT trên trang đầu của tờ báo Xây Dựng trong ban biên tập. Mừng quá, về căn phòng thuê trên đường Beechnut tôi gọi điện cho tòa soạn hỏi số điện thoại của THT. Tòa soạn cho biết không có số điện thoại chỉ có email và không có địa chỉ. Tôi biết quái gì về email. Tôi nói với vợ tôi. Đành chịu.
Ở Houston 9 tháng không có việc làm gì chính đáng. Qua năm 1992 gia đình tôi quyết định về thành phố Amarillo, cũng trong bang Texas về phía bắc mà lập nghiệp cho mãi đến cuối năm 2012.
Khi ở Amarillo, vào năm 1994. Vợ tôi có quen với một chị cũng người Huế biết gia đình anh Phiệt ở Houston, và cho vợ tôi số điện thoại. Vợ tôi gọi và hỏi thăm đồng thời cho số điện thoại nhà để vợ chồng anh Phiệt chuyển cho THT. Vợ tôi làm ca chiều trong hãng bò mà tôi thường hay nói chơi là trung tâm tàn phá sắc đẹp. Nhưng vì cuộc sống phải làm. Còn tôi làm ở hãng mộc. Khoảng 6 giờ chiều đi làm về, chuông điện thoại reo. Đầu dây bên kia là tiếng nói của người bạn tôi, như ngày nào: Trần Hoài Thư. Tôi mừng muốn khóc. Hỏi thăm về gia cảnh THT cho biết một vợ một con. Tôi hỏi Thư vợ tên Yến phải không? Thư nói phải. Một mối tình đẹp còn hơn tiểu thuyết.
Từ ngày đó, tôi với Thư thường gọi nhau hằng ngày. Tối về, tôi nói với vợ tôi là anh Thư có gọi. Bà vui lắm. Vì ở Mỹ tôi không có ai là bạn ngoại trừ Trần Hoài Thư. Và, hai gia đình ở Huế cũng gần và biết nhau.
Những lần gọi thăm nhau, lúc nào THT cũng động viên tôi viết trở lại. Khi đến Mỹ, tôi có đem theo một ít bản thảo viết truyện trên giấy học trò khi mới ra khỏi trại cải tạo. Viết để mà chơi. Không dám đưa ai đọc. Vì sợ.
THT khuyến khích tôi viết. Tôi hỏi Thư viết bằng cách nào? THT nói là tôi phải mua một computer để viết. Tôi biết sử dụng computer đâu mà mua. Tuy nhiên tôi cũng ra xem giá cả. Đồng lương cu-li của tôi không thể nào mua nổi cái máy đánh chữ thì làm sao mua được một cái computer? Cũng may, có một anh bạn mới quen muốn bán cái computer cũ cổ lỗ sĩ không dùng nữa, với giá 300 đô. Tôi mua. Đem về không biết cách dùng. Nhưng tối nào cũng "vọc". Không có chữ đánh tiếng Việt. Không biết dùng email là cái gì. Đánh bản văn ra sao. Chịu.
Qua THT. Người bạn cũng là người thầy của tôi chỉ cho tôi biết cách sử dụng máy vi tính, từ năm 1994 cho tới nay. Những truyện ngắn của tôi viết khi ra khỏi trại đã được phục hồi lại trên máy vi-tính cổ lỗ sĩ này. Ngoài ra THT còn bày cho tôi copy vào dĩa để phòng hờ máy bị hư. Qua THT, kể từ năm 1969 cho đến khi tôi bắt liên lạc được với THT vào năm 1994, THT không thay đổi. Với bạn bè, anh chơi hết mình và vui tính.
4/ NGÀY ĐẦU GẶP
THT và CHỊ YẾN
Hình như vào năm 1996 (?) THT có tổ chức ra mắt sách ở Quận Cam, Cali. THT mời tôi tham dự. Tập truyện: Ra Biển Gọi Thầm. Tôi từ Amarillo bay xuống Dallas. Còn THT và chị Yến bay từ New Jersey tới Dallas. Chúng tôi gặp nhau trên cùng chuyến bay qua Cali. Vui vô cùng, vì lần đầu tôi gặp THT sau năm 1969. Chị Yến. Tôi nói với chị, dù chưa biết chị trước 1975 nhưng khi THT về sống với tôi ở Tháp Chàm, tôi đã đọc thư của chị gởi cho Thư và chị có nhắc đến một bản nhạc mà chị ưa thích. Buồn Tàn Thu. Cho nên khi tôi với THT liên lạc lại với nhau, tôi hỏi Thư có phải vợ là chị Yến không? THT cười rất vui. Một mối tình rất đẹp. Còn hơn tiểu thuyết tình cảm lãng mạn của Bà Tùng Long nữa. Sau này, thỉnh thoảng có về Houston gặp THT và chị Yến. Trong buổi họp tại nhà Phạm Quang Tân, người chủ trương tạp chí Văn Hóa Việt Nam, tôi đề nghị chị hát Buồn Tàn Thu. Giọng chị nhỏ, nhưng hát rất hay. Tôi nhớ mãi.
5/ TẠP CHÍ THƯ QUÁN BẢN THẢO và THƯ ẤN QUÁN
Vào khoảng tháng 6 năm 2011. Một cuộc hẹn gặp nhau tại Houston giữa tôi với THT và anh Trần Bang Thạch tại nhà con gái tôi. Trong buổi hẹn gặp nhau đó, anh Trần Bang Thạch có giới thiệu tôi với Trần Hoài Thư hai vị khách là bạn của TBT. Chị Nguyên Nhung (Houston) và anh Cao Vị Khanh (Canada). Hai vị này cũng viết văn và làm thơ. Trong lúc ngồi nói chuyện thì các anh đề nghị với THT và tôi làm một tạp chí Văn Học (không nhớ ai đề nghị). Với tôi làm một tạp chí văn học không phải là dễ. Nhưng, tôi nghĩ ai rồi cũng có một ước mơ. Cứ cho ước mơ đó sẽ thành hiện thực. Sau khi đồng ý và quyết tâm (chưa nghe ai nói đến hình thành tạp chí như thế nào: tài chánh bài vở ra sao. Chỉ nói làm sao hình thành một tạp chí). Mấy anh chị đề nghị tôi lo bài vở. Còn THT thì lo kỹ thuật nếu tạp chí hình thành.
Bẵng đi một thời gian không ai nói đến
sự hình thành một tạp chí hoàn toàn văn học trong buổi họp tại Houston. Người nói đến tạp chí sẽ hình thành cho được là
Trần Hoài Thư. Chỉ có THT bàn bạc với tôi hằng đêm qua điện thoại. Thỉnh thoảng
có Trần Bang Thạch góp ý. Bài vở ra sao? Tên tạp chí là gì? THT hỏi tôi. Tôi
nói với THT là bài vở không thiếu, chỉ lo tài chánh để in và phát hành. THT hỏi
tôi tạp chí chọn tên gì. Tôi có cái mau mắn mà ai cũng ghét. Trả lời ngay từ
cái tên của Trần Hoài Thư: THƯ QUÁN BẢN THẢO. Tôi giải thích cho THT nghe hai
chữ BẢN THẢO. THT đồng ý cũng như bổ sung thêm nghĩa của BẢN THẢO. Và sau khi
tôi với THT đồng ý cái tên cho tạp chí, những ngày làm việc của THT trong hãng IBM, anh đã tạo nên một phần mềm (SOFTWARE)
cho riêng TQBT ruột cũng như bìa, và chỉ cho tôi cách sử dụng. Không ngờ phần mềm
(software) do THT làm riêng cho TQBT lại in được từ Nguyên Minh trong nước. Cho
nên giữa TQBT và Nguyên Minh là hai nơi thường liên lạc với nhau...
Tôi thông báo cho các anh trong nhóm. Lúc đó trong nhóm chủ trương TQBT gồm có 5 người: Trần Hoài Thư, Phạm văn Nhàn, Trần Bang Thạch, Cao Vị Khanh và Nguyên Nhung. Và TQBT phát hành số đầu tiên (số 1) vào ngày 11 tháng 9 năm 2001. THT lấy ngày này cũng là ngày đáng nhớ khi hai tòa nhà (Twin Towers) bị những tên khủng bố ném hai chiếc máy bay vào. Số 1 đúng 100 trang. Phát hành vào khoảng 500 số cho mỗi kỳ. Tiền giấy, mực và phát hành một tay anh THT và chị Yến lo hết. Sau đó là số 2. Và đến số 3 bắt đầu tăng từ 100 trang lên đến trên 200 trang. Lúc này, tôi với anh THT đã liên lạc được với bạn bè trong nước và qua email các bạn gởi bài ra cho TQBT.
Nói về cách in ấn TQBT là do một tay anh THT và chị Ngọc Yến, vợ anh. Một người vợ lúc nào cũng khuyến khích anh làm văn học. Theo tôi được biết ngày đi làm, tối về anh xuống cái basement chật hẹp của ngôi nhà anh ở, sử dụng hết tất cả những dụng cụ nấu nướng của chị đem xuống basement để thí nghiệm. Anh điện thoại cho tôi nói như vậy. Tôi không hình dung ra với những dụng cụ nhà bếp đó làm sao anh đóng thành sách??? Anh hỏi tôi về cách kẹp giấy, vì tôi làm nghề mộc. Kẹp giấy khác kẹp gỗ. Anh đi mua mấy cái claim và dao cắt giấy. Anh mày mò và đóng thành tập TQBT số 1. Một thành công của anh mà tôi không nghĩ tới một THT có thể làm được.
Sau khi TQBT tập 1 phát hành. Bước kế tiếp cho ra tập 2. Sau hai tháng, anh THT nói với tôi anh muốn phục hồi lại Di Sản Văn Chương Miền Nam. Tôi đồng ý. Và từ đó có Tủ sách DSVCMN ra đời. Với cái tên nhà in mang tên gì? Tôi nói với anh không chọn đâu xa cũng từ cái tên của anh mà ra tất cả: THƯ ẤN QUÁN. Từ đó anh tạo ra một LOGO riêng cho Thư Ấn Quán. Từ nhà in này, TQBT số 2 phát hành. Và cũng từ Thư Ấn Quán này, tập truyện đầu tiên được lên bàn mổ của Thư Ấn Quán là tập truyện Vùng Đồi của tôi. Sau đó, TQBT không phát hành theo bất định kỳ nữa mà THT hưng phấn cho TQBT phát hành hàng tháng một. Tôi rất mệt mỏi, ngày đi làm tối về phải đọc bài, dàn trang. Lái xe thì ngủ gục. Tôi đề nghị với Thư đừng làm như vậy. Cứ bất định kỳ theo chủ trương mà làm. Nhưng bài vở của những tác giả gởi đến nhiều. Từ đó TQBT 2 tháng phát hành một lần. Tay nghề của THT về cách in ấn (cũng là thủ công) càng ngày càng tinh vi. Từ bìa mỏng cho đến bìa cứng. In từ 200 trang lên đến 700 trang với những bộ văn, thơ miền Nam đồ sộ được phát hành. Bên cạnh việc làm đầy ý nghĩa để gìn giữ một di sản văn chương miền Nam từ năm 1954 cho đến năm 1975 thật là quý giá. chưa có một nhà in công nghiệp nào trên đất Mỹ của người Việt làm như nhà in thủ công của THT. Bên cạnh anh, còn phải kể công rất lớn của người vợ là chị Nguyễn Ngọc Yến. Mãi đến hôm nay, TQBT đã trải qua 17 năm với 79 số, phát hành liên tục, và những tập sách do Thư Ấn Quán in cho bạn bè cũng phát hành liên tục. Một điều thú vị nữa là về kỹ thuật in của anh đã cho ra bìa chữ nổi. Một lối in đầy ấn tượng trong năm 2018 khi anh in tập thơ Thu Hoang Đường của Lê văn Trung (trong nước) mà người bạn của anh là Nguyên Minh rất ngạc nhiên và khen anh.
Viết về THT ở cái tuổi thất thập cổ lai hy này, đã trên 50 năm, với anh, vợ bịnh anh đau mà vẫn mãi còn đam mê chữ nghĩa. Tôi nghĩ trên cõi đời này ít có ai như anh. Viết mãi về anh, viết hoài không hết.