NGÔ THẾ VINH
Bà Tú Xương Nguyễn Thị Thu Hồng
và nhà văn Nguyễn Đình Toàn,
tác giả ÁO MƠ PHAI
Chị Nguyễn Thị Thu Hồng, vợ của nhà văn Nguyễn Đình Toàn, còn có nghệ danh là Hồng Ngọc, sinh ngày
12 tháng 8 năm 1943, là mẹ của một gia đình 4 con 3 trai 1 gái đều đã trưởng
thành. Chị Thu Hồng mất ngày 24 tháng 2 năm 2021 tại Little Saigon. Tang lễ sẽ
được cử hành vào ngày 15 tháng 3 năm 2021 tại Westminster Memorial Park. Sau
đây là một trích đoạn viết về Chị Thu Hồng từ một bài viết về nhà văn Nguyễn
Đình Toàn, tác giả Áo Mơ Phai, như một nén nhang tưởng nhớ Chị.
BÀ TÚ XƯƠNG THU HỒNG
Tôi quen
Nguyễn Đình Toàn có lẽ khởi đầu từ những trang sách Chị Em Hải, rất sớm khi còn là sinh viên Khoa học. Quán cà phê La Pagode thường là nơi có thể dễ dàng gặp
Toàn và các bạn văn nghệ của anh, cũng là nơi hình thành nhóm Đêm Trắng sau
này. Nguyễn Đình Toàn ngoài giờ làm ở đài phát thanh, hầu như thường ngày ra ngồi
viết nơi quán Cái Chùa này.
Chỉ
được gặp chị Toàn khi tới thăm căn nhà rất nhỏ của anh chị, trước nhà có hàng
cây trứng cá, trong một con hẻm cũng rất nhỏ phía sau đài phát thanh Sài Gòn.
Chị Thu Hồng, tên người bạn đời tấm cám hơn 60 năm của Nguyễn Đình Toàn, chị nhỏ
hơn Nguyễn Đình Toàn sáu tuổi, chị có vẻ đẹp với cá tính mà các hoạ sĩ rất muốn
vẽ, một thứ người mẫu cho những bức tranh của Modigliani cộng thêm với cái trán
cao bướng bỉnh khi chọn lựa và chấp nhận sự thách đố của số phận. Chị cũng là
xướng ngôn viên cho một chương trình của đài phát thanh Sài Gòn. Thời kỳ ấy,
Toàn bị lao phổi khá nặng, lại mới có một đứa con đầu lòng. Thuốc chữa bệnh lao
lúc đó rất hiếm hầu như chỉ có hai thứ: thuốc viên Rimifon, và thuốc chích
Streptomycin có thể gây điếc. Toàn thường ho ra máu, sức khoẻ suy kiệt và thường
xuyên bị ám ảnh bởi cái chết giữa tuổi mới ngoài 20 ấy. Tập thơ Mật Đắng được sáng tác trong giai đoạn
đen tối và gần như tuyệt vọng này. Võ Phiến khi viết về thi phẩm Mật Đắng của Nguyễn Đình Toàn, thay vì bốn
cái khổ: sinh, bệnh, lão, tử "trong
Mật Đắng không có cái lão, nhưng thay bằng cái ái, càng tệ hơn... Sinh, bệnh,
ái, tử, nghe có hơi lạ tai một chút, dù sao cũng là chuyện của mọi nơi chốn, mọi
thời đại". [Văn Học Miền Nam, Thơ, Nxb Văn Nghệ 1999].
Trong
bài thơ Úp Mặt, Nguyễn Đình Toàn viết:
Bàn tay vuốt mặt xương lồi
Hai mươi tư tuổi một đời cũng xong
Có lẽ
sức sống toả sáng nơi căn nhà nhỏ chật của vợ chồng Nguyễn Đình Toàn lúc ấy là
nụ cười luôn luôn rạng rỡ và cả ẩn nhẫn của chị Thu Hồng, vợ Toàn. Với tôi, chị
là hình ảnh nguyên mẫu của một bà Tú Xương lúc ấy và cho tới suốt cả những năm
về sau này, chị bền bỉ đảm đương một gia đình bốn con và cả thăm nuôi Nguyễn
Đình Toàn trong suốt thời gian tù đày.
"Xưa nay nhân định thắng thiên cũng
nhiều", bà Tú Xương của thời hiện tại đã đảo nghịch
lời tiên tri Mật Đắng, và Nguyễn Đình
Toàn thì nay cũng đã vượt xa cái ngưỡng tuổi "cổ lai hy" ở tuổi
85.
Rồi
vợ chồng Nguyễn Đình Toàn cũng sang được Mỹ tuy khá trễ 1998. Và kể từ sau những
năm 2000, sau bao tháng năm thăng trầm, chị Thu Hồng vẫn là hình ảnh một bà Tú
Xương ngày nào, nhưng chị đã bắt đầu quên nhiều điều, quên những chuyện nhân
sinh hiện tại. Nhưng mỗi khi phone tới nhà không gặp Toàn, xin nói chuyện với
"bà Tú Xương" thì bên kia đầu dây là một giọng cười ròn rã, chị nhận
ra ngay ai đang nói chuyện với chị và nhớ lại đủ mọi điều.
Một
hôm tới thăm anh chị cách đây không lâu, nửa buổi sáng câu chuyện rộn rã, khi
ra về anh chị xuống thang đưa tiễn tôi ra xe, chị Toàn nói hồn nhiên: "hôm nào anh Vinh tới nhà tụi này
chơi". Toàn
nhắc chị, “anh ấy vừa mới từ nhà mình xuống
đây mà”. Chị Toàn thì vẫn cười hồn nhiên. Tôi vẫn nghĩ nếu không có bà Tú
Xương, có lẽ Toàn chẳng thể sống sót cho tới hôm nay. Toàn đã không phủ nhận điều
ấy và dí dỏm nói, "cũng vì vậy mà
bây giờ tôi đang trả nợ cho bà ấy", Toàn nói tới vai trò không thể thiếu
hàng ngày phải chăm sóc người bạn đời của mình. Hai vợ chồng sống như đôi chim
liền cánh, từ bấy lâu nay, Toàn không thể để chị ở nhà một mình.
Quanh năm buôn bán ở ven sông,
Nuôi đủ năm con với một chồng.
Nói
tới thành tựu của một nền văn học, người ta chỉ nhắc tới những nhà văn, nhà thơ
nhưng có lẽ không thể không nhắc tới những bà Tú Xương của mọi thời đại với bao
nhiêu công khó hy sinh của họ.
Bài
viết này gửi tới bà Tú Xương Thu Hồng như một nén nhang tưởng nhớ vào ngày ra đi của Chị và gửi tới nhà văn Nguyễn Đình Toàn tác giả Mật Đắng như một lời phân ưu, khi anh đã bước vào tuổi 85
gần như một phép lạ.
NGÔ THẾ VINH
Little Saigon 08/ 03/ 2015 – 24/ 02/ 2021