Nguyễn Quyết Thắng là
nhạc sĩ nổi tiếng trong phong trào du ca Việt Nam. Trong tuyển tập CHÚT TÌNH ĐỌNG LẠI
(NXB Nhân Ảnh, tháng 10.2023), ngoài tranh của Trương Vũ và các bài viết của Hoàng Kim Oanh, cuốn sách còn giới thiệu 15 ca khúc Nguyễn Quyết Thắng phổ
thơ Nguyễn Minh Nữu, Đoàn Văn Khánh và Phạm Cao Hoàng. Dưới đây là lời tâm sự của
anh về những bài thơ mà anh đã phổ nhạc. (PCH).
Đọc được một bài thơ
có nội dung hay và ý nghĩa, thường có âm thanh vang lên trong bài thơ đó, tôi
không ngừng nghĩ đến chuyện phổ nhạc và không ngần ngại cầm cây đàn lên.
Tôi rất thích và thường
phổ những bài thơ của bằng hữu, vì thế tôi cũng thường được hỏi:
- Tại sao anh phổ thơ
nhiều và dễ dàng vậy? Anh nghĩ và thích gì trong việc này?
- Làm thế nào để phổ
thơ vần không trùng nhau theo thể điệu bằng trắc của thơ?
Thưa rằng: Tôi hoàn
toàn chỉ phổ thơ của những người yêu thơ và làm thơ, đa số đều là bằng hữu thân
quen mà thôi. Điều quan trọng là người ấy với tôi phải có mối quan hệ gắn bó đặc
biệt với tình bạn và sự quyến luyến. Đó cũng là chủ đề chính đầy cảm xúc sâu sắc
để cho ra đời đứa con tinh thần, làm gạch nối giữa lãnh vực tình bạn trong âm
nhạc và văn học. Tôi muốn có kỷ niệm với bạn và làm một món quà tặng bạn với niềm
vui. Có thế thôi.
Không phải bài thơ
nào tôi cũng phổ nhạc được. Nếu may mắn đọc được bài thơ trong đó có ý nghĩa hợp
với tâm trạng mình, cho dù có đơn sơ mộc mạc hoặc sắc bén đến thế nào chăng nữa,
nó vẫn ẩn chứa một hình ảnh, một câu chuyện, hay một tâm tình của chính mình ẩn
khuất trong đó, nghĩa là một đồng cảm phát sinh khiến một âm thanh của tiếng nhạc
bộc phát. Tôi muốn nói ở đây, là bài thơ được phổ nhạc. Riêng bản nhạc được đặt
lời thì ngược lại, đó sẽ là sự cảm xúc của người đặt lời khi nghe một tiết tấu
âm thanh. Cũng như một ca sĩ thả hồn vào lời ca tiếng nhạc, nâng cao giá trị ca
khúc khiến thính giả phải hài lòng.
Phổ nhạc bài thơ là
quá trình biến đổi các đoạn văn, thành giai điệu của âm nhạc, sau khi đã tìm hiểu
nội dung và ý nghĩa bài thơ, đã xác định được các điểm nhấn mạnh của bài thơ
tác giả đã viết.
Với một bài thơ đã
đánh động tâm hồn mình, bắt đầu tôi tìm một giai điệu, một nhịp điệu thật gần
gũi và ấm áp cho lời thơ, tạo một cung bậc thật trìu mến, thật ấm áp nhẹ nhàng
cho một không gian ấm cúng hoặc âm thanh mạnh mẽ, phẫn nộ vỗ nhịp v.v... Sự hồi
hộp, xúc động dẫn đến hài hước hoặc phấn khích, tất cả đều tỏ bày chân tình và
tôn vinh niềm tương đắc với ý nghĩa và tâm trạng của bài thơ. Điều đó sẽ mang đến
sự hứng thú để chuyển đổi lời thơ thành tiếng nhạc. Thực hiện được như vậy, ta
mong sẽ mang đến cho người nghe một sự thoải mái, một trải nghiệm thật thú vị.
Ngoài ra nó cũng là một thông điệp về tình cảm tốt đẹp cùng sự quý trọng của
tình bạn bao la.
Tóm lại, cảm xúc về
việc phổ nhạc cho một bài thơ là sự hứng thú khi lời thơ cũng chính là tâm tư của
người viết nhạc, sự đồng cảm mang đến mối quan hệ mật thiết và quý báu hơn bao
giờ hết trong tình bằng hữu, cũng như mọi thính giả yêu chuộng văn nghệ.
Con đường sinh hoạt
văn nghệ cũng như đường hướng sáng tác của tôi từ thuở thiếu thời đến nay đều
hướng về văn nghệ cộng đồng Du Ca. Nhạc sinh hoạt cộng đồng không phải chỉ để
thưởng thức, giải trí suông. Nó có nét thật đơn giản để mọi tầng lớp dân chúng
cùng nghe, cùng hát, cùng hòa nhập với nhau trong những niềm vui nỗi buồn của
người dân trong vận mệnh đất nước. Nó chỉ cần những âm thanh đúng đắn với lời
nhạc chân tình là đủ.
Trong ấn phẩm “Chút
Tình Đọng Lại” này, gồm một số ca khúc của 3 người bạn thơ mà tôi đã phổ nhạc
khá nhiều trong những bài thơ đã từng làm rung động tâm hồn tôi. Nó gồm những
bài hát cũ - mới, tuy thật ngắn ngủi, ít ỏi cho một ấn phẩm được in ra, nhưng
nó là cả một quá trình xây dựng, và bảo vệ tình bằng hữu quyến luyến lâu dài của
tôi với các bạn trong âm nhạc với lời thơ câu văn, hầu cống hiến đến tất cả quý
bạn yêu mến văn nghệ cùng bằng hữu xa gần hôm nay. Tôi nói lên đây lời cám ơn
chân tình. Riêng đến Nguyễn Minh Nữu, là người bạn kể từ khi quen nhau lúc
chúng tôi ở tuổi mới lớn, đều khoác trên vai bộ quân phục màu lá cây rừng. Cho
đến nay đầu đã bạc, mỗi người ở một phương xa xôi, hoàn cảnh mỗi người đều khác
nhau, nhưng tâm hồn văn nghệ vẫn luôn được hòa nhập, tôi vẫn luôn hứng thú phổ
thơ của Nữu viết ra, với những chuyện tình thật đằm thắm của lứa đôi yêu nhau.
(Điều này tôi không có… “kinh nghiệm”, vì tôi chỉ quen làm nhạc về tình yêu quê
hương cho Phong Trào Du Ca mà thôi). Qua Nữu tôi lại được quen biết thêm những
bạn văn, bạn thơ đáng thân, đáng quý khác mà Nữu đã giới thiệu và kết nối cho
tôi. Điển hình như những khuôn mặt đóng góp trong ấn phẩm này như anh Trương
Vũ, Phạm Cao Hoàng, Nguyễn Minh Nữu, Đoàn Văn Khánh và Hoàng Kim Oanh.
Trước kia chúng tôi
thường họp mặt đầy đủ với các bạn, cùng hát ca, cùng ngâm thơ dưới ánh trăng rằm
trắng trong và mong ước cũng sẽ có một ngày thật gần lại được quây quần bên
nhau vui thú.
Thời gian trôi nhanh
và cuộc đời dần thay đổi không theo sự ước muốn, kẻ mất người còn, nay chỉ còn
là một hoài niệm thân thương. Hạnh phúc còn lại là những khuôn mặt trìu mến hiện
hữu quanh đây, cùng reo hoan mảnh kỷ niệm hoa gấm đã có một thời, cho dù ở bất
cứ nơi chân trời góc biển nào, hoặc cho dù trong một hoàn cảnh ra sao, lòng vẫn
hân hoan còn CHÚT TÌNH ĐỌNG LẠI trong những trái tim nồng ấm.
Nguyễn Quyết Thắng
mùa hè 2023
___________________
Bấm vào đường dẫn dưới
đây để nghe Thái Hiền trình bày ca khúc VẮT TAY LÊN TRÁN, một sáng tác của Nguyễn
Quyết Thắng trong phong trào du ca Việt Nam trước 1975. Ca khúc này đã được sử
dụng trong bộ phim TRƯỜNG TÔI (1973).