Vừa là nhà văn, nhà báo, dịch giả. Đã bốn lần vào
chung kết của giải BBC Ukraine Book hàng năm. Sinh quán tại Kolomyia, phía tây
Ukraine. Sinh sống tại thủ đô Kyiv. Trong cuộc chiến với Nga 2022, tháng 3, ông
di tản gia đình đến nơi an toàn, rồi trở về đăng lính bộ binh Ukraine, chống
quân Nga.
Tốt nghiệp triết học tại Kyiv Mohyla Academy năm
2008. Nhận học bổng của Central European Initiative và giải Paul Celan cho dịch
thuật.
THE UKRAINE
Bản dịch Anh ngữ: Zenia Tompkins.)
Tôi và cô ấy cùng mang một lòng yêu nước da diết.
Ai đó có thể nhận xét, đây là một loại tình yêu bực bội không vừa ý. Tôi đã từng
nói, tôi yêu quê hương với một chút khổ dâm. Còn cô ta nói, tình yêu bất chấp
đau khổ. Đó cũng là cách chúng tôi yêu nhau, qua nỗi đau và một chút điên rồ.
Hầu như mỗi cuối tuần, cô ấy và tôi đều đi đâu đó bằng
tàu điện hoặc xe buýt. Ở Ukraine, có thể đi xa trong cuối tuần và trở về đúng
thời hạn. Chỉ một lần chúng tôi về trễ, đi làm muộn hôm thứ hai. Đó là ngày
chúng tôi đón xe đi nhờ từ Milove, vùng Luhansk, vào tháng Giêng. Đây là nơi cực
điểm miền đông của đất nước. Đi đến bằng xe buýt, lúc quay về, chúng tôi cầm
tay nhau đi bộ dọc con đường phủ đầy tuyết. Thuở đó chúng tôi say mê nhau. Những
anh chàng ở nhà bốn cửa kiểu Liên Xô cho chúng tôi đi nhờ, không có vấn đề, ngoại
trừ mỗi lần họ chỉ chở chúng tôi vài kilô mét, rồi thả xuống để rẽ vào làng của
họ. Nhìn ánh sáng xanh ngát buổi hoàng hôn, chúng tôi rùng mình và cảm thấy hạnh
phúc.
Đúng như vậy, những thứ ở Ukraine làm chúng tôi yêu
thương một cách u buồn, điều này khiến cho nhiều người quen cảm thấy khó chịu.
Tiếng các mảnh kim loại va chạm bất ngờ trên các xe buýt liên tỉnh. Các chương
trình hài kịch khủng khiếp kéo dài nhiều giờ bắt buộc phải xem như "Khu Phố
Buổi Tối". Những màn ảnh truyền hình phẳng ở các trạm xe buýt cao cấp, chẳng
hạn như Dnipro, nơi dàn loa ầm ỉ chói tai, ví dụ nghe một đoạn nói rap ngắn: "Cảm
giác đẹp nhất là khi anh nổi bật hẳn ra khỏi đám người", do một nghệ
sĩ Ukraine trình diễn, lấy tên họ bằng chữ La mã vì cho rằng sẽ được người tây
phương chú ý. Mùi rượu chua bốc lên từ các giường tầng dưới thấp, trong bóng tối mập mờ của xe giường nằm hạng bình dân, trong khi chúng
tôi cố gắng dỗ giấc ngủ trên tầng giường cao nhất. Mùi cà phê tan trong ly nhựa.
Mùi xúc xích kẹp trong bánh mì. Thức ăn bình dân ở ga xe lửa, như chả lá cải,
bánh gói nhân thịt; nhớ lại lúc đó, tôi vẫn thắc mắc, vì sao cô ta không quan
tâm đến sức khỏe.
Hoặc những gì nhẹ nhàng hơn: Bà mẹ mập mạp và cô con
gái ngồi xổm nói tiếng Surzhyk, ngôn ngữ kết hợp giữa tiếng lóng Nga và
Ukraine. Họ nhìn rất giống nhau, cắt tóc ngắn, da sẫm, khuôn mặt rộng, má ửng
màu củ cải, ai có thể không xinh đẹp như vậy, nếu không có đôi mắt to xanh xám!
Họ là chủ quán cà phê bình dân ở nhà ga trong một thị trấn ít ai biết, với những
chiếc bàn phủ khăn dầu bị rách bởi những vết dao của các thực khách bất cẩn. Cô
con gái đã dùng giẻ xám chà xát mặt bàn trước khi bưng đĩa thức ăn do mẹ cô chuẩn
bị cho chúng tôi. Tính hết bữa ăn này giá tiền chưa đến một đô-la. Gồm có khoai
tây nghiền với bơ nóng chảy ở giữa, sườn heo chiên giòn và nước anh đào ép tươi
đựng trong cốc. Trên chuyến xe buýt Dotnetsk, những người mặt xám chì, không thấy
nụ cười, trông mệt mỏi sau khi nhiều giờ làm việc. Những lá thu ẩm ướt rải rắc
trên các lối đi trong vườn Storozhynets ở Chernivtsi, nơi chúng tôi ghé đến chỉ
để dạo quanh. Có thể, chúng tôi là những người hiếm hoi bỏ cả ngày du ngoạn
trong một thị trấn, chen lấn, không có gì đáng xem.
Cô ta trích dẫn Serhiy Zhadan mà cô yêu thích: “Ya
liubliu tsiu krainu navit bez kokainu” (Tôi yêu quê hương này mặc dù không có bạch
phiến.) Tự nhiên, tôi buông miệng nói tiếp, "và cũng không có thuốc
an thần." Đó là lúc cô ngừng dùng thuốc chống trầm cảm; cô nói, việc này
khiến cô lên cân. Đây là điều phù phiếm nhất mà tôi nhận thấy từ cô trong bao
năm quen biết.
Giờ đây, cô ấy luôn luôn hiện lên trong tâm trí tôi
cùng với dòng thơ của thi sĩ Tom Waits mà tôi yêu thích: "Nàng là thiếu
nữ trung lưu…" Cô ta đã sống vài năm ở Mỹ. Cha cô sang đó, cần gấp rút
kiếm một số tiền và mang cô theo. Sau khi tốt nghiệp đại học, cô lấy chồng và
nhanh chóng ly dị. Tôi rất ghen tị quá khứ này, nên hiếm khi nhắc lại chuyện
bên đó.
Một lần, cô nói, bạn bè cô ở Mỹ, ngay cả người chồng
cũ, thường gọi đất nước này là "the Ukraine", có mạo từ đứng trước để
xác định, mặc dù, họ biết trong tiếng Anh, chỉ cần nói "Ukraine",
nhưng lưỡi của họ vẫn tiếp tục phát âm "the" theo phản xạ. (*) Cô hỏi
người chồng, tại sao? Sau một hồi suy nghĩ, anh ta trả lời: "Tôi nghĩ là tại
âm U, như the U.S., the U.K., the Ukraine. Hai đứa tôi bật cười vì giải thích
như vậy. Rồi từ đó trở đi, chúng tôi bắt đầu để ý và chỉ cho nhau những hoàn cảnh,
những trường hợp, phải nói "the Ukraine" mới đúng, ngoài ra, cơ bản
đã có Ukraine, nhưng trong thực tế, cũng có the Ukraine - một
"voilà-Ukraine". Một Ukrainian Dasein.
Ví dụ, những đàn ông trung niên đội mũ lưỡi trai,
râu mép dài, áo khoác da bên ngoài áo ấm. Những phụ nữ trung niên đội mũ rộng
đan bằng len. Những nữ sinh viên trở lại ký túc xá sau khi nghỉ cuối tuần về
nhà. Mang giày ủng trắng thời trang, họ bước qua các vũng bùn lầy lội, tay nắm
chặt những túi đựng đồ bằng nhựa ca-rô, những ngón tay đỏ ửng vì lạnh, cố gắng
không làm hư những móng tay mới vừa sơn.
Một bà già mặc áo khoác nâu dài đến mắt cá, mang giày thể thao trắng rẻ
tiền, đang gọt táo trên chiếc xe chở hàng. Người tài xế già nua mái tóc xù màu
vàng ngồi sau tay lái trong một dòng xe cộ đông nghẹt ở Donetsk, đang bình tĩnh
hút thuốc, nhìn qua cửa, theo dõi đời sống.
Một đêm trăng xanh, trong những đợt sương tồi tệ nhất
hoặc dưới những cơn mưa dầm, cô nhốt tôi vào chiếc xe Skoda Fabia màu đỏ, quà tặng
của người cha. Cô ấy có bằng lái. Chở tôi đi xem quê hương nhưng bị ngăn cách với
đồng bào bởi kính xe và âm nhạc: hầu hết, Tom Waits, vì một số lý do, hoàn toàn
phù hợp với Ukraine. Nhưng sau cùng, chuyến đi khiến tâm trạng cô không vui, có
lẽ, vì kính và âm nhạc ngăn cản. Chỉ có thể nhìn ngắm, nhưng không thể trải
nghiệm, không thể xác định. Cuối tuần sau, sẽ mua vé xe buýt hoặc tàu điện để
được sống giữa dân chúng.
Đối với chúng tôi, The Ukraine là một bến xe buýt mới,
khổng lồ, trống trải, phủ đầy tuyết, ở ngoại ô Cherkasy. Không thể hiểu, tại
sao bến lại quá lớn và trống vắng. Hai đứa tôi đứng giữa cánh đồng ngập tuyết,
dưới tàng cây, lẻ loi, lạnh cắt da. Đối diện, một chiếc xe buýt nhỏ hiệu
Mercedes Sprinter màu trắng. Tôi bước đến, mở cửa, người tài xế quát,
"Đóng lại. Hơi lạnh vào. Đây không phải là địa điểm dừng." Chúng
tôi đành đứng chờ, thổi những ngón tay cho nhau, mười lăm phút sau, anh tài xế
lết xe được mười lăm mét. Mặt cô đỏ bừng trong không khí đông lạnh. Trong xe
cũng vậy, hơi thở trở thành hơi nước.
Trả tiền cho tài xế, ông ta càu nhàu. "Đây
là điểm dừng", cô cười khúc khích rồi thì thầm vào tai tôi, "Đây
là Ukraine."
Nói chung, cô ấy dễ cười, đôi khi có khiếu hài hước
đen. Ví dụ, một lần ở Khotyn, chúng tôi chụp ảnh selfie trước cửa hàng có tên gọi
là "Đồ dùng và phụ tùng cho nhà quàn". Cô ta bật cười sảng khoái rồi
nói, đây cũng là Ukraine.
Khi xe ngưng lại trên xa lộ phía bắc Rivne, một bà
già mặc áo khoác da cừu bốc mùi bò và cỏ khô, một số hành khách quay mũi sang
phía khác, vì họ không biết bà này thực sự là người Ukraine.
Bà là phụ nữ gương mẫu, mặc y phục dân gian chính
thống, đeo ru băng trên tóc, cầm bánh mì và muối trên một khăn thêu cổ truyền,
tuy là đồ giả, nhưng bức hình thêu xơ xác trên khăn là lối vào ngôi làng, có một
phụ nữ Ukraine với ru băng trên tóc, nhưng bị mất một mắt, đó là Ukraine bây giờ.
Ukraine cũng là sự lãng mạn đang suy giảm: Tòa lầu
cao xây bằng bê tông chưa hoàn tất ở ngoại ô Kamiaets-Podilskyi. Hồ nước xanh tím sâu không đáy trong mỏ đá ngập
nước ở Kryvyi Rih, nơi có thể nhìn từ đống đá cao, cảm giác kinh sợ khi chứng
kiến cảnh một vận động viên chậm rãi bơi ếch, trồi thân mình cao lên khỏi độ
sâu không thể tưởng của đáy hồ như những phim trợt nước nguy hiểm. Một sự tàn
phá từ tốn thể hiện trên ngôi nhà thờ ở Lviv, bị xám xịt bởi những cơn mưa; những
tượng người Nga thời khai lập bằng thạch cao trắng phai màu với kèn hạ thấp ở
Kremenets, trong con hẻm giữa các hành lang xẻ núi, giữa những cánh đồng cỏ khô
dày đặc. Trại Tiền phong bỏ hoang bên ngoài Mariupol, nơi chúng tôi ngồi trên
các xích đu rỉ sét, tay cầm bình nước giữ nóng, nhìn ra biển Azov, nơi những đợt
sóng đẩy nhau vào bờ bị đóng băng. Ngay cả ở thủ đô Kyiv, giao điểm lưu thông bằng
bê tông xám nhiều tầng tại trung tâm giao thông Vydubychi, những ống khói các
nhà máy năng lượng TET bao quanh, tỏa ra những làn khói dày đậm lên nền trời
xanh thẳm. Chúng tôi lang thang lướt qua bên ngoài bề mặt của Ukraine, nhìn
xuyên những ô kính xe mờ hơi sương.
Trong những năm sau cùng, cô ta phải điều trị vào
mùa hè, chúng tôi không còn đi du lịch nữa. Đó là lý do, những chuyến đi tôi
thường nhớ lại, là vào cuối thu hoặc đầu xuân, khi nhan sắc của đất nước có mà
xám, rỉ sắt, vàng úa và xanh lá cây non. Những con đường nhỏ dọc theo các hành
lang rừng đầy những cây dương hoặc bạch dương, hầu như không quanh co dẫn qua
những ngọn đồi, đưa đến những nơi lạ lẫm, chưa bao giờ viếng thăm. Chúng ta sẽ
cảm thấy sự thôi thúc, phải dừng lại, leo ra khỏi xe buýt, thực sự đi bộ, nhìn
ngắm những nơi chưa đến, chưa một lần ghé qua.
Một lần kia, tôi ngủ gật tựa đầu lên chiếc mũ kê
vào mặt kính ẩm ướt, khi tỉnh dậy, qua khung cửa sổ, thấy ngay cạnh đường, những
đợt sóng lớn và có vẻ giống kim loại đã đóng băng.
Tôi hỏi cô: "Có phải là hồ chứa nước uống
không? Chúng ta đang ở đâu?"
Cô cười nhẹ rồi vuốt ve mang tai tôi.
"Dụi mắt đi."
Những con sóng đóng băng đó hóa ra là một gò đất đen
lớn đã cày xới.
Một lần khác, ban đêm, sau vành đai khu rừng trơ trụi
trong tháng Mười một, chiếc máy kéo đang chạy chiếu bốn đèn pha chói mắt, hai
đèn trên cản xe và hai đèn trên trên phòng lái, tôi đặc biệt thấy chi tiết này
lãng mạn, không hiểu vì sao, có vẻ huyền bí. Rồi thêm một lần, tài xế xe buýt
nhỏ dừng lại quán cà phê giữa rừng, tôi nghĩ, có lẽ gần Chudniv. Bao quanh quán là một bức tường cây gỗ, đầu
nhọn như bút chì, có chạm khắc những khuôn mặt dài đáng sợ, đeo bông tai lớn,
và đội mào lông của người Cossack. Trông rất kém cỏi chẳng ra gì nhưng đó là
Ukraine. Đêm lạnh rét, không gian sâu thẳm lấp lánh sao trời.
Tôi nghĩ, trong chuyến đi này, sự mệt mỏi ảnh hưởng
đến nhận thức. Không nghỉ ngơi đủ; những thứ đập vào cảm nhận có một chút hư ảo,
đồng thời giống như thật. Mọi thứ lờ mờ và con người xuất hiện trong màn sương
rồi trở nên khác biệt khi đến gần. Trong im lặng, chia sẻ nỗi đau và niềm vui,
hai chúng tôi có thể để dành cả phút để nhìn một giọt nước nhỏ xuống bên ngoài
gương cửa. Ngay cả khi đó, cô ta không chịu nổi tâm trạng thất thường, những thứ
đó đang xóa bỏ trong tôi.
Có lần, tôi nhớ, những người trên xe buýt la lên,
"Starkon, Starkon. Chúng ta đang đi đến Starkon." Có điều gì như một
vũ trụ, tương lai, và bí mật trong từ vựng này, Starkon. Rồi, một giờ sau, hóa
ra là quận Starkostiantyniv, có lý do nào đó, cô trở nên thất vọng, bĩu môi, và
thu mình vào nội tâm. Trong một giờ tiếp theo, mọi thứ dường như rất khủng khiếp.
Ở Starkon, hai thanh niên ngồi sau chúng tôi, nồng nặc mùi rượu. Tất cả hành
khách chìm vào một phần tối xám đậm trong xe, lắc lư như bao tải trên đường gồ
ghề. Không thấy ai cười. Đột nhiên, một trong hai người say rượu sau lưng tôi,
bắt đầu kể cho người kia nghe về đứa con trai nhỏ của anh:
"Tôi nhìn sang, thấy nó ngây thơ và đang khóc.
Tôi nói, 'Mở miệng ra, ba xem.' Nó mở miệng. Anh biết không, có chiếc răng nhỏ
một bên đang mọc lệch lấn vào hai chỗ. Thật đáng thương.'Tội nghiệp thằng bé'.
Tôi hôn nó và ôm chặt vào lòng …"
Chuyến xe bất ngờ ướt sũng tình thương và vẻ đẹp. Mọi
người ngồi lặng lẽ, lắc lư theo nhịp xe, chìm lắng vào suy nghĩ những vấn đề
riêng tư, không còn là những người mẫu bằng nhựa màu xám: trong mỗi con người,
sau lớp mặt nạ mệt mỏi, là một vũ trụ bao la đầy sao trời, và cô ấy nghiêng người,
thì thầm vào tai tôi, "con người thật xinh đẹp, ngay cả những lúc họ
không nhận ra."
Đôi khi, hai đứa tôi đi bộ trong những chuyến du
hành cuối tuần, vào những ngày đầu năm, khi còn có cơ hội. Bên ngoài
Yuzhnoukrainsk, trên một khu mộ Polovtsian ở thảo nguyên, chúng tôi hái trộm
dưa hấu và ăn ngon lành. Ra ngoài Konotop, đi lạc trong những khúc sông Seim
quanh co, trồi lên từ lớp bùn cao đến thắt lưng, đến một trang trại, nơi có người
phụ nữ và anh chồng đi đánh cá bằng thuyền câu. Họ mời chúng tôi ăn cá rô luộc
vẫn còn vảy. Khi trả tiền, người phụ nữ cố gắng từ chối, nhưng tay cô run lên
vì đây là số tiền quá lớn đối với cô. Trong khi vẫn còn thời giờ, chúng tôi leo
lên một ngọn núi nhìn ra Yalta, từ một cây số trở lên, thấy rõ ràng trái đất
hình tròn: biển xanh đậm tách biệt khỏi bầu trời xanh lợt, thành một vòng cung
khác thường.
Tôi đã đoán trước, trong những chuyến đi sớm, chúng
tôi sẽ thường xuyên làm tình, đặc biệt là ở trên những cánh đồng, những nơi vắng
vẻ, hoặc những nơi phong cảnh đẹp như ngọn núi nhìn xuống Yalta. Tuy vậy, cô ta
vẫn hay nói, "chúng ta dơ dáy quá."
Một vài lần, trong lúc tâm tư bấn loạn, cô ấy thủ
dâm, như trong khách sạn dọc đường xa lộ ở những vùng bùn lầy thuộc Polissia,
nơi chúng tôi khiến cho những tài xế lái xe vận tải liên tỉnh giật mình, nhưng
tôi nhanh chóng hiểu ra, chuyến đi của chúng tôi không phải hoàn toàn du lịch.
Cô ta đang bám víu thời gian nhỏ giọt qua những ngón tay. Đặc biệt, trong những
năm cuối cùng, khi cô cần điều trị càng ngày càng nhiều, chúng tôi đi chơi càng
ít.
Tôi ghen tị với quá khứ ở Mỹ của cô ấy, về những gì
cô học được, không biết đến từ đâu. Hoặc đúng hơn, về sự uyên bác hỗn độn của
cô. Ví dụ như, "kiến thức ngẫu nhiên", cô có khả năng này. Chúng tôi
đi trên một chiếc xe đen xuyên qua cánh đồng phủ đầy tuyết trắng ở Boondocks,
hai đứa tôi thích gọi là "Kamianka-Znamianka", ngạc nhiên trước màu
xanh lục của nhựa đường, không biết từ đâu, một phản ứng liên tưởng tinh thần
nào đó, cô bật ra, "Kiến thức ngẫu nhiên: Khi ông Voltaire qua đời, gia
quyến đã đưa ông lên xe ngựa như thể ông còn sống. Cứ như thế, như còn sống,
xác chết đã đi đến một vùng xa xôi ở hướng đông. Anh biết tại sao không? Vì muốn
đến trước khi thư gửi đến. Vì giáo hội sẽ không kịp gửi thư cho giám mục ở vùng
này để ra lệnh cấm chôn ông trong khu đất thánh."
Tôi ghen tị quá khứ của cô ấy ở Mỹ, quá khứ mà từ
đó những cơn kích thích bệnh bùng phát, trong khi, có vẻ như cô ghen tị với tôi
những năm cô đã bỏ lỡ cơ hội ở lại Ukraine. Tôi kể cô nghe nhiều câu chuyện.
Vào những năm trong thập niên chín mươi, khi còn là một học sinh, tôi đã cùng với
cha mẹ đào xới những khu vườn, vào thời đó, chúng tôi tận sức gom góp nhiều mảnh
đất nhỏ do chính quyền cung cấp cho những người thân lớn tuổi và những họ hàng
đã đi ra ngoại quốc làm việc, để gia đình tôi có thể tìm kiếm đủ thức ăn cho
các trẻ em qua suốt mùa đông. Kể sang chuyện điện đã tắt như thế nào giữa mùa
giá lạnh. Cả nhà tôi mặc áo len dày vì ngay cả khí đốt cũng không ấm đủ để tụ tập
trong bếp. Trước là ngồi quanh những ngọn nến, sau là quây quần xung quanh bình
điện xe hơi mà cha tôi đã mua, thắp sáng một bóng đèn tỏa ánh vàng nhạt. Rồi
làm thế nào, vào những buổi tối trong bếp, mẹ có thể nướng trong lò ga, những
bánh quy dẹp với một ít mức hoặc chiên bánh kếp trên nắp lò mà chúng tôi ăn rất
dè xẻn. Dĩ nhiên, lúc đó, tôi không biết, đây sẽ là những kỷ niệm hạnh phúc nhất
trong thời thơ ấu.
Tôi kể cô nghe chuyện tôi và người anh đi dự đám
tang của ông nội từ Kyiv. Lúc đó, tôi đang sống ở Học viện Bách khoa, gần ga
tàu điện, trong khi, anh tôi đang ở nhà trọ ngoại ô khu Vydubychi. Chúng tôi
mua vé tàu suốt khởi hành vào nửa đêm đi Radyvyliv, khi tàu điện ngầm chưa chạy,
từ nhà ga anh tôi đi bộ đến chỗ của tôi. Hai đứa ngồi trò chuyện, hút thuốc, rồi
trở lại nhà ga. Hóa ra chúng tôi đến gần trễ, phải chạy nước rút suốt cây số cuối
cùng, túa mồ hôi, thở muốn đứt hơi, nhảy lên con tàu đang di chuyển, bủn rủn
trên những bậc thang đang rút lên. Người soát vé nhìn thấy, mắng chúng tôi, "Đồ
ngu, hai đứa có thể bị đứt chân biết không!" Tôi muốn cười cho nhẹ bớt
nặng nề nhưng cảm thấy cười lúc này không thích hợp.
Rốt ráo, chúng tôi dự đám tang muộn. Khi đến làng
Boratyn, cha tôi và các hàng xóm vừa trở về từ nghĩa trang. Họ đang ngồi ở chiếc
bàn dưới gốc cây lê già trong sân với chai rượu bình dân, xúc xích hun khói rẻ
tiền, và dưa chua tự làm. Họ nài ép chúng tôi uống rượu. Một phút sau, những
hàng xóm thay nhau kể lại những gì tốt đẹp họ đã làm cho ông lão đã khuất và những
gì người chết đã hứa sẽ để lại cho họ. Con trai ông lão, cha tôi, ngồi im lặng.
Sau đó, ông dẫn chúng tôi ra mộ, ông phàn nàn, "Thân xác chưa lạnh mà họ
đã phân chia tài sản. Cha không cần những thứ này, nhưng ít nhất là đừng công
khai trước mặt mình."
Sau khi nghe, tôi nhớ cô nói, những suy nghĩ về
Ukraine, sớm muộn gì sẽ dẫn đến những ký ức về đám tang. Tại sao?
"Có lẽ tình thương sẽ chính xác hơn khi nó lẫn
lộn với cảm giác mất mát không thể trốn tránh," cô phỏng đoán.
Sau cùng, tôi cũng hiểu được ý cô. Một lần vào năm
cuối cùng đời cô, tôi kể chuyện người mẹ của bạn thân nhất của tôi đã chết
trong bệnh viện vì bệnh ung thư. Và anh ấy đã phải đút lót cho cô ý tá trưởng
hai mươi hryvnia mỗi lần anh muốn cô ta tiêm cho người mẹ một mũi morphin, cho
đỡ đau đớn.
Cô ấy cười. "Chắc chắn điều này đại diện
cho Ukraine." Và cô bắt đầu khóc.
Đối với hai đứa tôi, sự bùng phát những cuộc nói
chuyện "chính thức" về "tình yêu nước dành cho Ukraine",
đang nổi lên khắp nơi, các cuộc tuyên bố vênh váo, trống rỗng, nhàm chán, và
trên hết, người Nga gọi là posho, nghĩa là lỗi thời và tồi bại. Hoặc, nếu thích
tiếng Anh hơn, gọi là vô liêm sỉ.
Diễn giải câu nói của người Mỹ, cô ta lập luận:
Lòng yêu nước giống như cái dương vật. Bất kể kích thước, không thể là một ý tưởng
tốt, nếu đem ra phất phới ở nơi công cộng. Hát đồng ca và đi theo đội hình.
Sharovary, chiếc quần rộng bóng sáng của người Cossack. Cùng một ngày, mọi người
đồng loạt đeo đồ thêu truyền thống trên áo, thậm chí, dán lên xe hơi. Vẫy cờ cột
trên những cây gậy, hoặc hơn nữa, nếu có thể được, dương cao những lá cờ lớn nhất.
Đeo dấu hiệu chiếc đinh ba Ukraine trên ngực. Tất cả chỉ phô trương, khoe
khoang. Việc này có thẩm mỹ tương đương với việc dựng tấm biển quảng cáo bên đường
với hình ảnh người yêu đang cầm bó hoa đã được sửa bởi photoshop, với lời nhắn:
"Natalka! tôi yêu em! Tolia." Trong trường hợp yêu nước này,
hành động thực hiện một cách tập thể, đổi lại ví dụ như sau: "Natalka!
Hãy nhìn xem, em đã khơi dậy lòng yêu nước của chúng tôi." Đây là chủ nghĩa phô diễn. Tình cảm chân
thành không cần loa phóng thanh. Tình yêu lặng lẽ, hầu như không nghe thấy. Đó
là dấu phẩy, trong lời lập lại: "Tôi yêu cô ấy, tôi rất yêu Ukraine nghèo
của tôi." Hôm nay, tôi gần như bật lên tiếng thổn thức khi nghe dòng chữ
này. Taras Hryhorovych Shevchenko. Bất kể đau đớn, một chút điên cuồng, dịu
dàng, sâu sắc, với nỗi sợ mất mát. Trong tình yêu, điều bắt buộc là sự chấp nhận.
Một trong vài lần đi cuối cùng, vào giữa mùa đông,
chúng tôi trên chiếc xe buýt về vùng nông thôn bị hư giữa đường, bên ngoài
Dunaivtsi. Từng chút một, xe bắt đầu đông đá. Bên ngoài, cơn gió lạnh xuyên qua
da thịt vào tận xương tủy. Tài xế loay hoay sửa động cơ. Chiếc xe đã quá cũ,
đương nhiên thường bị hư. Hành khách bắt đầu cằn nhằn, "Ở đây chúng ta
thường nghe câu hỏi, có phải chúng ta là một quốc gia thuộc Châu Âu?"
Tôi cũng trở nên bực bội, nhưng cô ấy mỉm cười, sưởi ấm hai bàn tay đang kẹp
trong nách. Rồi nói, "Em chưa bao giờ nghe nói một người nào chết cóng ở
Ukraine vì xe hư dọc đường. Không sao đâu. Dĩ nhiên là khó chịu. Nhưng việc đã
xảy ra rồi."
Tôi học được từ cô ấy, sự chấp nhận. Khi mẹ cô gọi
điện thoại mời tôi đến dự đám tang, tôi buồn khổ, nhưng không ngạc nhiên. Cô
không trực tiếp nói với tôi điều gì, nhưng bây giờ, nhìn lại, tôi hiểu cô đã sống
một cuộc sống ngắn ngủi. Như cô ta đã lượm lặt được sự hài lòng từ bệnh trầm cảm
và từ tình yêu buồn rầu bất chấp đớn đau, tôi tin chắc, cô cũng đã đạt được một
cảm khoái nào đó trong việc tự tử. Chỉ mong rằng, những khốn khổ thân xác sẽ ít
hơn những dày vò tâm thần mà cô phải chịu đựng.
Nhưng bây giờ nàng đã chết
Chết mãi mãi
Bây giờ, chết và đáng yêu
Tôi không nhận ra khi bước chân lên rìa gò đất mềm,
mới đào. Mẹ cô nhìn tôi dò xét khó chịu. Môi mím lại thành một sợi đỏ đậm màu
son môi. Khuôn mặt mỏng được trang điểm đúng kiểu cách. Một thân hình đẹp so với
tuổi tác. Nếu sống lâu, cô sẽ giống mẹ cô. Bà mặc bộ đồ đứng đắn màu nhạt, áo
khoác trắng và giày cao gót đen: đó là lý do bà đứng trên mặt lề bê tông, không
đến gần gò đất. Mang một chiếc khăn che đầu, nghĩ cho cùng, đây là nghĩa trang.
Có lẽ, bà cho rằng tôi không tỏ lộ đầy đủ nỗi đau buồn. Tất cả những năm qua,
bà vẫn nghĩ, tôi mang ảnh hưởng xấu đến cho con bà. Đã lôi kéo cô ấy "ai
biết ở đâu hoặc muốn gì". Đã từ
chối không lập gia đình chính thức, hoặc ít nhất, sống chung với nhau một thời
gian. Tôi tò mò, liệu người mẹ có hiểu nỗi đau mà con gái bà phải trải qua
không? Một ngày nào, tôi sẽ kể cho bà biết. Hoặc có thể, không bao giờ. Mẹ cô rất
sùng đạo Chính Thống và che giấu sự thật để thân xác đứa con gái được chôn cất
theo các nghi lễ vào khu đất thánh.
Tôi đã học được sự chấp nhận từ cô ấy. Đất sét từ
ngôi mộ dính vào giày tôi, làm nhớ lại buổi đi dạo quanh nghĩa trang Krasnoilsk
vào mùa xuân trước. Hoa giả trang trí gần như tất cả các thánh giá. Những hàng
chữ viết lẫn lộn bằng tiếng Lỗ Ma Ni, Nga và Ukraine, đất sét vàng dính vào
chân chúng tôi cũng theo cách như vậy.
Mẹ cô và tôi nghe tiếng chửi rủa lầm bầm sau lưng.
Rõ ràng, hai phu lấp mộ đang tranh cãi về số tiền bà đã đưa cho một người trong
hai người. Nếu tôi nhớ không lầm, họ hơi say. Mẹ cô liếc nhìn những phu mộ, đôi
môi mím lại, sau đó, bà quay đi, thắt chặt khăn quàng cổ mà bà sẽ cởi ra khi rời
nghĩa trang. Bà thì thầm, "Thật là những người kinh khủng!"
Những phu lấp mộ ra dấu bằng cử chỉ xin tôi tha thứ. Họ im lặng đi ngang qua chúng tôi, vác xẻng trên vai. Khi họ nghĩ, tôi không còn theo dõi, một người đấm vào vai người kia, rồi gằn giọng: "Đồ ngốc". Vâng, họ có uống một chút. Có mùi rượu. Họ trông bẩn thỉu trong áo khoác rách màu xám. Họ không phải người Âu châu, thiếu văn minh. Không có gì để nói. Bên trong mỗi người đều có một vũ trụ khổng lồ đầy sao trời. Do đó, vẻ bên ngoài không hấp dẫn, lao động tẻ nhạt, vui chơi thiếu suy nghĩ, tranh giành tiền bạc, thường khiến người khác không nhìn thấy bên trong. Đôi khi, người ta quên sự hiện diện của nội tâm. Đôi khi, chúng tôi cũng vậy. Tôi quay sang nói với mẹ cô: "Bà có biết con gái bà thường nói gì không? Mọi người đều xinh đẹp, ngay cả khi họ không nhận ra."