Tôi
nghĩ viết là một căn bệnh. Bạn không thể dừng lại được.
( I think all writing is a
disease. You can’t stop it )
Sinh ở Ruthenfold, New Jersey, mất cũng ở đó. Cha là người Anh, mẹ là người PuertoRico, Williams Carlos Williams được đào tạo như một bác sĩ nhi khoa,nhưng ông làm công việc của một bác sĩ đa khoa hay bác sĩ gia đình, gồm việc đỡ đẻ, khám bệnh tại nhà, cấp cứu, săn sóc trẻ con và người già. Nhưng ông là một con người đặc biệt, gọi là phi thường cũng được. Trong những kỳ nghỉ ngắn ngủi, giữa những giờ làm việc, thậm chí giữa hai bệnh nhân, ông dành thời gian cho thơ, ông viết lên mặt sau các toa thuốc, cũng tận tâm như đối với bệnh nhân. Và ông được nhắc tới như một nhà thơ khai sinh ra một nền thơ mới của Mỹ.
Ông viết gì?
Ông viết bài thơ rất lạ: bài thơ rất ngắn với
nhan đề rất dài.
Lo
the leaves
Upon the new autumn grass
Look at them well.
Hãy
nhìn lá
Trên cỏ thu non
Hãy ngó nhìn cho kỹ.
Và nhan đề:
“ To Be Closely Written On A Small Piece of Paper Which Folded Into A
Tight Lozenge Will Fit Any Girl’s Locket “.
Nên viết chữ khít sát lại trên một mảnh giấy
nhỏ, xếp thành hình thoi gọn chặt khít khao, sẽ được nhét vừa vặn vào miếng mề
đay nhỏ đeo cổ của bất kỳ cô gái nào.
Và đây nữa:
The red wheelbarrow.
so much depends
upon
a red wheel
barrow
glazed with rain
water
beside the white
chickens.
( Quá nhiều thứ phụ thuộc
vào
chiếc xe ba gác màu đỏ
lấp lánh nước
mưa
bên cạnh những con gà
màu trắng. )
Toàn bài thơ chỉ có 16 từ xếp trong 8 dòng viết
từ năm 1923 được xem như một trong những bài hay nhất của Williams Carlos
Williams. Và nó vẫn tiếp tục gây tranh cãi về “ ý nghĩa “ của bài thơ. Tại sao
quá nhiều thứ lại phụ thuộc một vật chẳng quan trọng là chiếc xe cút kít màu đỏ,
nhưng rồi lại có ý thêm rằng chiếc xe màu đỏ đó là ẩn dụ của một cái gì lớn lao
hơn, hiện tượng giọt nước mưa lấp lánh sau cơn mưa là chiếc xe cút kít chiếu
sáng khi nắng lên.
Bài thơ áp dụng thủ pháp enjambment ( câu thơ
vắt dòng ) ở mỗi dòng của cả bốn khổ.
so much depends
upon
a red wheel
barrow
glazed with rain
water
beside the white
chickens.
Dòng thứ 3 và 4 cần chú ý hơn, wheelbarrow là
một từ chỉ xe cút kít, mà tách ra thì wheel là bánh xe, còn barrow tự nó cũng
có nghĩa là xe cút kít.
Thử đọc thêm vài bài:
Memory of April
You say love is this, love is
that
Poplar
fassels, willow tendrils
the wind and the rain comb
tinkle and drip, tinkle and drip,
branches drifting apart. Hagh!
Love has not even visited this
country.
Ký ức tháng tư.
Bạn nói: tình yêu là thế này, tình yêu là thế
kia
chiếc lá cây dương, là hàng liễu rủ
là chiếc lược của mưa của gió
là giọt nhỏ và tiếng leng keng
những cành lá rung rinh - Ha!
Tình chưa bao giờ đến nơi này cả.
Ai giải nghĩa được những bài thơ này. Mà có cần
phải giải nghĩa không?
WCW đã tự giải nghĩa thế này:
“ Không ý tưởng, chỉ bằng vào sự vật.”
( No
ideas,but in things)
Ông nói thêm cho rõ:
The rose
fades
and is renewed again
by the seed, naturally
but where
save in the poem
shall it go
to suffer no diminution
of its splendor.
Bông hồng tàn
và tái tạo
bằng hạt, đương nhiên như thế
nhưng ở nơi nào
riêng bài thơ
nó sẽ tới
để khỏi bị giảm thiểu
sự rực rỡ của mình.
Williams Carlos Williams còn viết nhiều bài đọc
lên nghe như thơ haiku:
Mariage ( 1916 )
So different, this man
And this woman:
A stream flowing
In a field
So different, this man
and this woman: a stream
flowing in a field.
Bài thơ sử dụng sự đặt liền kề ( juxtaposition). Sự khác biệt của dòng
suối ( hay thay đổi, biến dạng) và một cánh đồng ( phì nhiêu,vững vàng, chắc chắn)
gợi lên sự khác biệt của đàn ông và phụ nữ theo một cách không hề ước lệ.
Đọc thêm vài bài khác:
* Spring (1917)
O my
grey hairs
You
are trady, white as plum blossoms.
* Lines
( 1921 )
Leaves are greygreen
the
glass is broken, bright green.
Cả hai juxtaposition: ( tóc bạc, grey hairs) đặt
cạnh blossoms ( hoa, sự hứa hẹn, hy vọng) biểu tượng của mùa xuân, tuổi trẻ.
Bài 2: Thiên nhiên được nhìn thấy khá chói lọi,
sặc sỡ hơn là một chiếc lọ vỡ.
Chính Williams
Carlos Williams đã viết như một tuyên ngôn:
It
is difficult
to get the news from
poems
yet men die miserably every day
for lack
of what is found there.
Thật khó tìm ra
tin
tức gì trong thơ
thế
mà người ta vẫn chết đau đớn từng giờ
vì
thiếu những điều chỉ tìm thấy trong thơ.
Thể hiện rõ nét nhất của tuyên ngôn đó là bài
sau đây, cũng là một trong những bài hay nhất của WCW:
This Is Just to Say
I have eaten
the plums
that were in
the icebox
and which
you were probably
saving
for breakfast
Forgive me
they were delicious
so sweet
and so cold.
Anh đã ăn
những quả mận
lấy từ
trong tủ lạnh
những quả mận
mà em định để dành
cho bữa sáng
Tha lỗi cho anh
mận thật là ngon
thật ngọt
và thật mát.
Bài thơ gồm 28 từ, viết trong ba khổ, là lời
xin lỗi đã trót ăn những quả mận. Có vẻ như bài thơ viết trên một mảnh giấy để
lại trên bàn ăn.
Nhưng bài thơ sao đơn giản quá. Nó là thơ và
được lan truyền qua nhiều thế hệ? Tất nhiên, một bài thơ hay không nhất thiết
phải có ý tưởng cao siêu. Chỉ cần ghi lại ý tưởng bất chợt và diễn đạt theo
cách riêng mình là đã thành thơ?
Bài thơ loại này người đọc cần chú ý đến sự sắp
xếp và cách sử dụng từ. Cả bài không có dấu chấm câu. Khổ thứ hai bắt đầu bằng
liên từ and hàm ý nó gắn với khổ 1.. Nhưng khổ 3 lại tỏ ra tách hẳn với hai khổ
đầu bằng cách viết hoa Forgive .
Dẫu thế nào thì bài thơ cũng dễ hiểu hơn nếu
đọc lớn giọng thay vì đọc thầm bằng mắt.
Bài này đã thúc giục nhiều người sáng tác những
bài mô phỏng ( parodies ) cũng khá thú vị.
I haven’t answered
your email from
my inbox
and which
I know is time sensitive
Forgive me
there are just so many others
and they are all time sensitive
and so old
Điểm qua một vài bài để thấy WCW là một tác
giả “ phi thường “.
Thật khó tưởng tượng một bác sĩ bận rộn vô
cùng lại có thì giờ viết ra bốn mươi chín cuốn sách, trong đó có nhiều tập thơ,
bốn vở kịch, một vở opera, bốn cuốn tiểu thuyết, năm mươi hai truyện ngắn, một
cuốn phê bình văn học, một cuốn lịch sử Hoa Kỳ.
Tắt một lời, Williams Carlos Williams là nhà
thơ ảnh hưởng đến nhiều tên tuổi nổi tiếng. Ông được tặng giải thưởng thơ năm
1950, huy chương vàng của Viện nghệ thuật quốc gia và giải Pulitzer năm 1963
khi ông đã mất.
THÂN TRỌNG SƠN
dịch và giới thiệu.
Tháng 1/2023.