Năm 1970. Hai năm sau khi
rời khỏi mái trường Trung Học, tôi thành người lính tiền đồn đóng quân xa, đơn
vị nằm ở Ban Mê Thuột. Bạn bè tôi vẫn còn dăm ba đứa ở Saigon, đứa học Khoa Học,
đứa học Văn Khoa, đứa học Sư Phạm. Thời điểm đó, những mối giây này nối tôi với Saigon, một thành phố của
thời thanh niên lắm mơ nhiều mộng giờ, và đó là những ngày đầu khởi viết ở tuổi
hai mươi, và mày mò viết một tập truyện ngắn đầu tay quay Roneo chừng 50 bản, tập
truyện Những Sợi Máu Giăng Ngang. Tập truyện gửi về bạn bè, và ba bốn chục năm
sau, bất ngờ được Nguyễn Vy Khanh nhắc tới trong một tiểu luận về “Những cái
chết trong văn chương: từ siêu hình , lãng mạn tới kinh dị và trinh thám”
đăng trên Hợp Lưu năm 2010.
Tôi biết Nguyễn Vy Khanh từ
những năm đầu thập niên 70, Ông ta là bạn của bạn. tập thơ đầu tiên Khung Cửa của
Ông xuất bản năm 1972, cũng bằng kỹ thuật in ấn roneo, Khanh học Sư Phạm, chung với Lâm văn Sang bên
khoa Sử Địa (sau này, làm báo ở bắc California với bút hiệu Thượng Văn). Biết
nhưng chưa bao giờ gặp, nhưng bởi vì biết, nên đặc biệt theo dõi những hoạt động
văn hóa của Khanh Ông sinh năm 1951 tại
Quảng Bình. Vào Nam năm 1954. Tốt nghiệp cử nhân giáo khoa Triết Tây tại đại học
Sài Gòn (1973), Cao học Triết Tây (1975), Thủ khoa Sư phạm Việt Hán (1974).
Sau biến cố tháng tư bẩy
lăm, Nguyễn Vy Khanh vẫn chau chuốt ngòi bút nhưng đã bắt đầu chuyển hướng từ
sáng tác qua nghiên cứu, biên khảo. Sau khi tị nạn chính trị tại Canada, tốt
nghiệp Cao học Quản trị Thư viện tại đại học Montréal năm 1978, và làm thủ thư
phòng tham khảo cho Thư Viện Quốc Hội Quebec Canada cho tới ngày về hưu. Lịch sử
đã đưa đẩy để một người tâm huyết với văn chương chữ nghĩa được sống và làm việc
trong đúng môi trường yêu thích để cho chúng ta có được một biên khảo gia tầm vóc
như Ông.
Chính thời gian này, Ông
có dịp đọc tại chỗ, thăm và nghiên cứu tại các thư viện Bắc Mỹ cũng như Canada
để nhận xét: “..Một phần lý do Miền
nam đã thua trận chiến 1957-1975, sách của
cộng sản Bắc Việt và trí thức thiên tả tây phương đầy rẫy trong các thư viện đại
học và thư viện quốc gia, trong khi các sách của Quốc Gia thì hiếm hơn, ngoài
vài pamphlert tổng quan của các tòa đại sứ. nghĩa là chỉ có sách của thiên tả Mỹ,
Pháp, và cộng sản Hà Nội.”( NVK, Viết và
đọc văn học ở ngoài nước, TQBT số 100) . Như thế là sau vài chục năm dành
cho đọc, nghiên cứu bao quát từ nhiều bài viết, tác phẩm đến từ nhiều nguồn gốc
khác nhau, Nguyễn Vy Khanh mới bắt đầu viết lại, bài viết đầu tiên là Miền Nam Khai Phóng năm 1995, là bài viết khởi đầu cho hàng loạt
tác phẩm biên khảo, nghiên cứu, nhận định về Văn Học Sử của ông sau này.
Tôi đến Mỹ năm 1995, là thời
điểm Nguyễn Vy Khanh bắt đầu phổ biến các công sức ấy. Nhưng mãi 10 năm sau,
tôi mới được đọc và bị cuốn hút vào các biên khảo này. Năm 2005, trong một bài
viết khá dài tên là Nhìn lại 30 năm Văn-Học Hải-Ngoại (tạp chí Văn Học số ra
tháng 5+6/2005). Ông đã ghi nhận những nội dung và thể loại của của
các tác phẩm đăng báo hay xuất bản trong thời gian từ 1975-2005 trong đó bao gồm
Tự Truyện, Bút Ký, Truyện Ngắn Truyện Dài, Thơ Mới , Thơ Tân Hình Thức. Mỗi mảng
đề tài, Ông đã dẫn chúng từ nhiều tác phẩm, nhiều tác giả được đọc kỹ, rất thận
trọng và tìm hiểu sâu để đưa ra những nhận xét chung :
…”Dĩ nhiên cái nhân bản
theo tiến bộ đã phải đối nghịch với bái-vật, vong thân! Hy vọng ở chỗ văn học
hiện nay đã có những người làm văn học xoáy vào trọng tâm con người, đào sâu thêm
những bề sâu nội tâm hay tiềm thức, mặt trong, mặt trái, mặt thật của con người
và tập thể, tìm thực thi cái khả thi. Con người hôm nay cô đơn hơn, mất tự tin
và tin tưởng ở người, đưa đến kiếm tìm hư danh,... Phần khác, văn học Việt Nam
hải-ngoại sau 30 năm vẫn còn có tính cách bạo động, dù trái nghịch với bản chất
văn chương, có thể bản chất con người Việt Nam vốn bạo động chăng dưới bề ngoài
và thái độ chịu đựng? Cũng như hiện tượng không ổn khi người đọc và cả người
làm văn chương vẫn thường tham chiếu chính trị hơn là thưởng thức, sáng tạo văn
chương thuần túy, xem tác giả viết về ai, có hậu ý gì, v.v.”
Ngay trong những bài viết
của năm 2005, Nguyễn Vy Khanh đã nhìn về Văn Học Hải Ngoại những tia hy vọng:
“30 năm đã ghi nhận sự xuất
hiện và tham gia của những cây viết trẻ ở ngoài nước. Có người khởi đi có thể từ
dĩ vãng, nhưng nói chung, họ có vẻ ít bị dĩ vãng đè nặng trong suy nghĩ; chiến
tranh cũng bắt đầu xa, loãng. Những cây bút mới với ý muốn dứt khoát với quá khứ,
vượt ràng buộc tập thể, đi tìm cho thế hệ trẻ ở đất tạm dung một nhân sinh quan
mới trong một nghệ thuật quan mới, năng động và nhiều màu sắc khác hơn những
quen thấy từ trước nay. Hệ thống tin học không biên giới địa lý và thời gian tiếp
tục đến với người đọc liên mạng, song hành với những người đọc của in ấn. Kỹ
thuật này cũng giúp phát triển những tạp chí thuần tuý liên mạng, giúp tác giả
đến với người đọc không qua trung gian một chủ báo, tạo cơ hội tương tác hay đối
thoại giữa người đọc và người viết. Internet liên tục ảnh-hưởng đến văn-học và
xuất bản; những e-book, webpage nối tiếp xuất hiện trên Net nay gần như trùng
điệp, bội thực và thiếu hợp lý trong tình trạng “phi chính-phủ” và “phi thẩm
quyền” như với người Việt hiện nay trong ngoài nước. Như những tia hy vọng, các
nhà văn trẻ đã một thời loé sáng, những người trẻ với tâm hồn rất Việt Nam và với
phương tiện tiếng Việt. 10 năm gần đây đã thay đổi, người trẻ vẫn tiếp tục sáng
tác nhưng với một tâm hồn Việt Nam đã hội-nhập và càng ngày càng qua phương tiện
ngôn-ngữ xứ người, những Barbara Tran (In the Mynah Bird’s Own Words), Mộng Lan
(Song of the Cicadas), Dao Storm (Grass Roof, Tin Roof), Monique Truong (The
Book of Salt), Linda Lê (Calomnies, Aubes), Đinh Linh (Fake House), v.v.
Sau biên khảo đó, 15 năm
sau, Nguyễn Vy Khanh viết “ Văn Học Hải Ngoại 20 năm đầu thế kỷ XXI” Bài này
cùng với bài trước là một tổng luận 45 năm kể từ 1975 cho tới 2020. Bài này Ông
đã lần lượt đề cập tới các tạp chí văn học từ báo in tới báo mạng như Tạp chí
Việt, sau khi đình bản thành trang mạng Tiền Vệ, tạp chí Chủ Đề (Nguyễn Trung Hối),
Văn (Mai Thảo) Văn Học ( Nguyễn Mộng Giác, Hoàng Khởi Phong, Trịnh Y Thư..)
Làng Văn (Nguyễn Hữu Nghĩa) Ngôn Ngữ ( Luân Hoán, Lê Hân) Văn Học Mới ( Hà
Nguyên Du) Rồi đến các tác giả tiêu biểu cho Hồi Ký, Tự Truyện, Biên Khảo, Nghị
Luận Văn Học, Bút ký, Tạp Văn, Phỏng Vấn Văn Học, Thi Ca.
Nguyễn Vy Khanh đã có những
nhận định thuyết phục về thiên hướng chung của các tác phẩm nổi bật:
“Từ những năm đầu thế kỷ mới, chúng tôi ghi nhận hai hiện-tượng phản nghịch
khá hiện diện trong sinh hoạt văn-học nghệ-thuật Việt-Nam trong cũng như ngoài
nước, với nồng độ khác nhau: tâm linh và dục tính, bên thần, bên phàm. Thiển
nghĩ, tâm linh không phải là toàn bộ văn-hóa và dục tính không hẳn đã là
văn-chương, nhưng cả hai thái-cực đã là những cách thế hiện hữu của con người
trong vũ trụ! Nhập vào văn-học, sự thể trở nên hết đơn giản.
Một hình-thức hậu hiện-đại khác cũng đang thao diễn trên trường văn trận
bút, đó là văn-chương khai phóng nữ quyền và dục tính. Cách mạng tình dục tiếp
tục với văn học hải ngoại, phía các nhà văn nữ bắt đầu với những Trân Sa, Lê Thị
Huệ, Lê Thị Thấm Vân, Nguyễn Thị Hoàng Bắc, Mai Ninh, Dương Như Nguyện,… Họ lên
tiếng về những âu lo, tâm tình mà lâu nay nhất là ở Việt-Nam ít thấy, nói thẳng
những lo âu thực tế, sờ mó được, cảm được,
không cần nhiều ngõ quanh, đi vòng. Sinh lý hết được xem như cấm đoán, lại được
xem như đòi hỏi chính đáng, tình dục trở thành nhu cầu tự nhiên, phải có, không
thiên kiến và mặc cảm phạm tội, cả có khi ngây thơ trong tìm kiếm. Người nữ chống
văn minh, văn hóa dựa trên quyền hành đàn ông, phụ quyền, chống Tây phương kỹ
nghệ định nghĩa đàn ông ở khả năng sáng tạo và chế biến sự vật. Phụ nữ chống
văn chương như một nền chế, họ thích mặt trận “ngôn ngữ“ hơn, thích phổ dương
liên hệ trực tiếp với chữ viết cũng như với thân xác. Xây dựng lại nội dung bằng
đường thoát ngôn ngữ. Lạc thú thân xác đi liền với lạc thú ngôn ngữ, đến sau lạc
thú ngôn ngữ. Người nam đi vào văn để tìm hoặc nếu đã thấy, trình bày lý thuyết,
triết lý hay một “nghiệp“, người nữ thì đến để thực hiện cái tôi, xác định cái
tôi, cá nhân. Và họ đi vào tình dục của đời thế tục, tận hưởng phút giây, lãng
mạn tình yêu đến tự do tình dục. Người nữ sống đời hải ngoại hội nhập, choáng
ngợp giữa những lạ-lẫm (exotic), ngợp trước tự do ở xứ người, tự do tuyệt đối
và cá nhân chủ nghĩa, từ vật chất, thân xác, tình cảm,… Có thể họ muốn giả vờ,
trưởng giả, nhưng lại không giữ lề, thích tự do, khám phá,… Tình dục trước khi
là hiện tượng xã hội, văn hóa, đã là thân xác.”
Cũng giống như khi Võ Phiến viết “Văn Học Miền Nam Tổng Quan” , hay Du Tử
Lê viết “ Sơ Lược 40 năm Văn Học Nghệ Thuật Việt 1975-2015” hay Trần Văn Nam với “Trong Dòng Cảm Thức Văn-Học
Miền Nam-Phân Định Thi Ca Hải-Ngoại” hoặc Trần Bích San có quyển “Văn Học Việt-Nam”
Mỗi tác giả ở một vị trí khác nhau, cái đọc và cảm nhận tất nhiên không giống
nhau, nhưng như âm của nhiều nhạc cụ trong một bản đàn, chúng ta có nhiều góc độ cảm xúc và tìm kiếm sự đồng cảm
với mình. Riêng cá nhân mình, Nguyễn Vy
Khanh thuyết phục tôi bởi vì những bài viết của Ông lộ rõ ý muốn phục hồi và đem
lại công bằng cho một mảng văn học bị bỏ quên, và Ông công khai quan niệm Viết
là để “Đi tìm sự thực và ghi lại cho thế hệ sau,với hy vọng rằng chỉ có sự
thống nhất nhân tâm và địa lý khi nào những khúc mắc và vấn nạn lịch sử đã được
nhìn nhận và giải tỏa.”
Thứ hai là kiến văn bao quát của Ông qua những tư liệu mà Ông trích dẫn,
qua những nhận định công chính về các tác giả được nhắc tới và thực sự thú vị với
những phân loại các mảng đề tài để người đọc dễ tìm hiểu, sau đó dẫn nguồn để
người đọc tự khám phá thêm.
Trong danh mục các sách đã xuất bản, ngoài tác phẩm sáng tác đầu đời là tập
thơ khi Nguyễn Vy Khanh 21 tuổi. Còn lại đều là biên khảo, nhận định, phê bình
về văn học và lịch sử. Trong đó mảng đề tài về Văn Học. Văn Học Miền Nam trước 1975 và Văn Học Hải
Ngoại là mảng đề tài lớn nhất và tôi cho rằng quan trọng nhất , đáng kể nhất của
Nguyễn Vy Khanh.
Những tác phẩm về đề tài này như:
-33 Nhà Văn Nhà Thơ Hải-Ngoại: tuyển tập nhận-định văn-học (ebook;
Montréal: TGXB, 2008; tái-bản Toronto: Nguyễn Publishings, 2016).
-Nhìn lại 30 năm Văn-Học Hải-Ngoại
-Văn-học Hải-ngoại 20 năm đầu thế kỷ XXI
-Nhà Văn Việt Nam Hải-Ngoại: tuyển tập nhận-định văn-học (San Jose CA: Nhân
Ảnh, 2019).
-Sống và Viết ở Ngoài Nước ( Nguyễn
Publishings, 2021)
Xin chỉ nhắc đến BA bộ sách mà tôi dành lòng trân trọng và gìn giữ là :
01/ Nhà Văn Việt Nam Hải-Ngoại: tuyển tập nhận-định văn-học, Bộ sách gồm
hai cuốn thượng và hạ, mỗi cuốn dày gần 900 trang. Đây là một bộ biên khảo công phu và dài hơi,
chưa phải là đầy đủ vì như chính tác giả ghi nhận rằng sẽ còn viết tiếp và bổ xung. Lời giới thiệu
tác phẩm, Nguyễn Vy Khanh ghi rằng: “
Nhà Văn Việt Nam Hải Ngoại tuyển một
số bài viết, xếp theo vần bút hiệu, như một dấu chứng về hiện tượng viết ở
ngoài nước, một nối dài (một phần) và một có-mặt hiển nhiên, qua một số tác phẩm
và người viết, qua một số dấu mốc thời gian. Có bài và sự việc đã có bụi mờ của
năm tháng nhưng có thể hãy còn tiếng vang vọng hôm nay và sau này. Cũng cần nói
đây là các tác giả mà chúng tôi yêu thích, tìm đến hoặc đã đến với chúng tôi
như người đọc và quan sát. Có bài viết do cảm hứng, có bài vì nhu cầu văn học sử.
Có bài viết về một tác phẩm mà cũng có nhiều bài về cả sự nghiệp. Dĩ nhiên
trong đây thiếu nhiều người rất nổi tiếng mà chúng tôi thấy khó viết thêm, viết
theo, vì đã có nhiều nhà khác giới thiệu, nhận định rồi - chúng tôi sẽ nói đến
trong phần Tổng quan. Và còn rất nhiều tác giả khác nữa mà chúng tôi, sinh sống
ở Canada xa các “thủ đô văn học nghệ thuật” của người Việt nên không biết đến
hoặc gặp khó khăn trong việc tìm đến tác phẩm, nhất là từ khi sinh hoạt và báo
chí văn học nghệ thuật bị lão hóa.”
02/ Văn Học Miền Nam
1954-1975: nhận-định, biên-khảo và thư-tịch; 2 tập (Toronto: Nguyễn
Publishings, 2016; tb, Nguyễn Publishings, 2018; tb, San Jose CA: Nhân Ảnh,
2019). Bộ biên khảo này tái bản tới ba lần, và là tác phẩm mà Nguyễn Vy Khanh
dành nhiều tâm huyết nhất.
Sách gồm hai cuốn, Quyển
Thượng là tổng quan trong đó tác phẩm có 8 chương là Một thời văn-học, Văn
Xuôi/Tiểu thuyết, Thi Ca, Bộ Môn Kịch, Phê bình văn chương và nghiên cứu văn học,
Dịch thuật và văn học nước ngoài, Báo chí miền Nam, và chương 8 là Biên niên 21
năm lịch sử và văn học. Mỗi chương mở đầu
là cái nhìn tổng thể, sau đó đi vào các giai đoạn văn học với các nhóm văn nghệ
tiêu biểu Các nhóm văn-nghệ: Sáng Tạo -
Chỉ Đạo - Quan Điểm - Đại Học – Tư Tưởng, Vạn Hạnh - Bách Khoa - Nhân Loại –
Tinh Việt Văn-đoàn – Văn Hóa Ngày Nay – Các nhóm “hiện-đại” - Thái Độ , Hành
Trình, Đất Nước - Trình Bầy – Ý Thức.. sự hình thành và phát triển, các khuynh hướng sáng tác, và những hiện tượng
tiêu biểu.
Khi bước vào các chương về
Văn Xuôi, Tiểu Thuyết, Bộ môn Kịch,Thi ca, Biên khảo, Báo Chí, Tác giả Nguyễn
Vy Khanh đã ghi nhận các tác giả nổi bật với những ghi chú về quá trình sáng tạo.
Cũng như vậy, trong chương Báo Chí miền Nam, tác giả
ghi nhận các hệ thống báo
chí từ Báo-chí quân đội, cơ quan chính
phủ - Các tạp-chí văn-chương, văn-học - Tạp-chí các nhóm trẻ, chuyên môn, phổ
thông-đại chúng - Báo chính-trị, đảng phái,- Báo-chí tôn giáo, -Báo thiếu nhi,
tuổi trẻ, - Nhật-báo: 1954-1963, 1964-1975, nội-dung, kiểm duyệt, ...Các nhà xuất-bản:
thương mại, chuyên nghiệp, giáo khoa, của nhà văn, tạp-chí và nhật báo.
Báo chí đóng vai trò rất lớn
trong việc phổ biến kiến thức và các khuynh hướng sáng tạo của các nhóm văn học
đã được Nguyễn vy Khanh nhấn mạnh đến người chủ trương và nhóm biên tập bằng những
nhận định và phân tích cơ bản.
Biên niên Văn học và lịch
sử suốt 21 năm giúp người đọc và nghiên cứu sau này dễ dàng tra cứu các diễn biến
xã hội đã hình thành nên một nên văn học miền Nam từ 1954-1975.
Cái hấp dẫn và giá trị của bộ sách chính là hệ thống hóa sự xuất hiện của các tác giả, các khuynh hướng nghệ thuật, các trào lưu văn học theo thời gian và biến chuyển lịch sử. Tạo ra tiền đề cho các nghiên cứu đời sau.
03/ 44 Năm Văn Học Việt-Nam Hải Ngoại (7 tập, thực hiện chung
với Khánh Trường và Luân Hoán; San Jose CA: Mở Nguồn, 2019).
Tôi cho rằng đây là một tác phẩm đồ sộ và quan trọng nhất với văn học hải
ngoại cho đến bây giờ. Kết hợp làm việc của ba người: Một là Luân Hoán, nhà thơ thời danh , người
chủ trương trang Vuông Chiếu từ tháng 3
năm 1999 đến nay, nơi đăng tải và lưu trữ bài vở tư liệu của cả ngàn Thi Văn
Sĩ, Họa Sĩ, Điêu Khắc Gia,Nhạc sĩ sáng tác, Biên khảo, Nghiên cứu Gia. Cũng là
tác giả bộ sưu tập Nhà Văn Việt Nam ( do Lê Bảo Hoàng sưu tập sách gồm hơn 2000
văn sĩ, thi sĩ, nhạc sĩ, họa sĩ, biên khảo)
Hai là Khánh Trường, Chủ trương, sáng lập tạp chí Hợp Lưu. Người mà hơn 24
năm trước, năm 2005 đã cùng Cao Xuân Huy và Trương Đình Luân thực hiện bộ 2 cuốn : 20 năm Văn Học Việt Nam Hải Ngoại
( là bộ biên khảo đầu tiên về Văn Học Hải Ngoại sau 1975)
Và Ba là Nguyễn Vy Khanh. Nhà
Biên Khảo, tác giả hàng loạt tác phẩm biên khảo về văn học và lịch sử ( Danh mục
đã ghi từ bên trên) tác giả hàng loạt bài nhận định, phân tích, giới thiệu thường kỳ trên các trang mạng và tạp chí in.
Với kiến văn rộng, bao quát, những bài viết của Ông đã được đánh giá cao, được
tín cẩn như những tư liệu khả tín.
Sự phối hợp đẹp và giá trị của ba người đã hình thành bộ sách biên khảo dày 7 cuốn dày trên 5000 trang với lời giới thiệu tổng quát:”Tuyển tập 44 Năm Văn Học Việt-Nam Hải Ngoại (1975-2019) được thực hiện với mục đích ghi dấu lịch sử và những thăng trầm, biến đổi của dòng văn học Việt Nam vì hoàn cảnh đã phải thiên cư ra khỏi nước. Dòng văn học này với nội dung cá biệt và những nhân tố rõ rệt, đã góp phần gìn giữ, làm phong phú thêm cho văn hóa Việt Nam.”
Biết đến nhau từ năm 1971. Vậy mà 50 năm sau mới gặp nhau lần đầu vào năm
2020. Nguyễn Vy Khanh đã đi những bước rất dài trong con dưỡng tu dưỡng và sáng
tạo. Yêu thích văn học và lịch sử ông lại chọn được đúng sở thích và năng khiếu khi làm Thủ Thư, để được
đọc bao quát các tư liệu cần thiết gom lại làm vốn liếng viết ra nhưng biên khảo
công phu, tổng hợp và phân tích các các dấu mờ trong văn học sử để đưa ra nhiều nhận định chuẩn xác, mới lạ. Đóng
góp rất lớn trong các tổng hợp ghi nhận về văn học hải ngoại cũng như văn học
miền nam trước 1975.
Kính phục sức đọc, sức viết và sáng tạo của Ông suốt 50 năm cầm bút vừa
qua, và tự lòng riêng, tôi vẫn trông chờ vào các tác phẩm biên khảo dài hơi của
ông. Bằng một bài viết để nói về một tác giả có khối lượng tác phẩm
lớn lao như Nguyễn Vy Khanh là một điều không thể, nhưng xin từ một góc khiêm tốn
của người đọc, ghi nhận nơi đây những đóng góp rất quan trọng của Ông để lưu giữ
Văn Học Miền Nam suốt mấy chục năm qua.
Xin kết bài viết này bằng một câu trả lời của Nguyễn Vy Khanh với nhà văn
Triều Hoa Đại trong một bài phỏng vấn phổ biến hồi tháng 11 năm 2019: “Chúng tôi đã bắt đầu nghiên cứu từ những
năm 1995 và đã soạn biên-khảo về văn-học Việt-Nam hải-ngoại từ sau biến cố
30-4-1975, khởi đầu với tổng quan “Nhìn lại 30 Năm Văn học Hải ngoại” đăng trên
tạp-chí Văn Học (số 225) năm 2005 và tập biên-khảo đã xem như hoàn thành, nhưng
chúng tôi hãy còn ngần ngại xuất-bản. Ngần ngại vì - chúng tôi cảm nhận có những
biến chuyển cần thời gian để có thể suy xét thêm, cũng như về một số nhà văn
thơ đang sinh hoạt và... chuyển hướng, và cuối cùng có một số hiện tượng chúng
tôi nghĩ có can thiệp của “âm mưu” nào đó, cũng cần thời gian để “nhận chân”.
Chúng tôi nghĩ có thể khi văn học hải ngoại được 50 năm, biên khảo ấy có thể xuất
bản.”
Đã sát với thời điểm 50 năm sau 1975. Chúng ta chờ đợi biên khảo công phu này.
Nguyễn Minh Nữu.
Nguồn: Tạp chí Ngôn Ngữ số 23 (Tháng 1/2023)