Bài TRÍCH sau đây của Tuệ Sĩ, đăng trên tạp chí Vấn Đề số 49 năm
1971: "cái giá đèn – Con chuột đói và hai đầu gối":
"Chỉ như cái ngày lạnh cuối năm của đất này lại càng khủng
khiếp, nếu tình cờ có khách quen từ phương Nam mang đến một chút hơi ấm ; hơi
ấm của tình người và của tấm lòng trời đất. Nó khủng khiếp như người đứng trên
chóp núi chênh vênh. Không phải sự khủng khiếp của cơn lạnh, mà chính là sự
khủng khiếp của một năm sắp đi qua và một ngày cuối năm sắp tắt, giữa cái lặng
lẽ không cả đến nắng chiều. Ban đêm, ông ngồi khơi đống tro lạnh, nghe từng
tiếng mưa rơi ; đưa tay che mắt để bớt cải sáng chói của ngọn đèn, một người
bạn của tình già ; che mắt trong dáng đọc văn thơ, nhưng văn thơ chẳng còn đọc
được nữa. Ông làm thơ:
Nam lai bất giác tuế tranh vanh
Dạ bát hàn hôi thính vũ thanh
Già nhãn văn thơ nguyên bất độc
Bạn nhân đăng hỏa diệc đa tình.
Một ông già, một đống tro, một ngọn đèn, một trời mưa xứ lạnh: chừng ấy đã đủ hay còn thiếu, nếu muốn dành cho một khoảng trống giữa lòng người ? Nơi đây vẫn còn có một điệu cười. Nguyên lai, trong cái tuổi học trò, giá chân đèn ấy đã từng là người bạn giao đầu đọc sách. Rồi từ cửa son cửa đỏ, nay cũng y nhiên như tuổi học trò. Ông già lại làm tiếp bốn câu thơ, ý nói : Than ôi ! Ta lận đận thế này chẳng trông thấy ngày về, để cho cháu – khách – cũng dây dưa hơn nửa đời người. Ngài Hàn Dũ khỏi phải lên giọng cảm thản chuyện đời. Này nhé : đây bạc đầu vẫn còn ngồi nhìn cái giá đèn ngắn từ thuở nào :
Ta dư lạo đảo vô qui nhật
Linh nhũ ta đã đề bản sanh
Miễn sử Hàn Công bi thế sự
Bạch đầu hoàn đối đoản đăng thanh.
(trích hết)
(Tuệ Sỹ “”cái giá đèn – Con chuột đói và hai đầu gối” – tạp chí
Vấn Đề số 49 năm 1971).
2.
Người xưa một mình nơi đất trích, tự hỏi còn thiếu gì cho khoảng
trống của lòng ông, để lấp đầy? Với một ngọn đèn. Một đống tro tàn và sự "
khủng khiếp của một năm sắp đi qua và một ngày cuối năm sắp tắt, giữa cái lặng
lẽ không cả đến nắng chiều"
Tuổi già buồn như thế đó.
Nhưng vẫn có một thứ giúp ông già lấp khoàng trổng khủng khiếp
âý:
Cái giá đèn.
" Nơi đây vẫn còn có một điệu cười. Nguyên lai, trong cái
tuổi học trò, giá chân đèn ấy đã từng là người bạn giao đầu đọc sách. Rồi từ
cửa son cửa đỏ, nay cũng y nhiên như tuổi học trò."
"Này nhé: đây bạc đầu vẫn còn ngồi nhìn cái giá đèn ngắn từ thuở nào"
3.
Còn ta ? Không có đất trích, không có đống tro tàn, không có
chân đèn, không có vợ con ở bên cạnh. Đêm hôm qua Gout hành, lê tới bàn thuốc,
lấy 2 viên Tylenol. Đôi mắt trừng trừng trong bóng tối. Tro tàn người xưa là
tro tàn kỷ niệm, là tro tàn thời gian. Ít ra vân còn nhớ. Còn ta ? Tro tàn là
những nền nhà, những mái tranh, cột kèo cháy đen tro vụn . Rồi nó rồi sẽ được
dọn sau khi hết chíến tranh, thế hệ sau về lại làng cũ thấy những vườn lá xanh,
nhưng với ta chúng là những đụn mối , sống mãi trong những cơn ác mộng một
thời.
4.
Ông già ngày xưa chỉ nghe tiếng mưa rả rích mà cảm thán , còn ta
thì khác: tiếng chim gõ mõ ngoài vườn sau nghe vui tai:
Đêm ngày quạnh hiu tôi làm con chim gõ mõ
Cốc cốc hoài trên bàn phiếm keyboard
Ngón tay phải này gõ những nút lạnh trơ
Ngón tay trái kia sẵn sàng ctrl, shift
Gõ, gõ, bao nhiêu ngày và đêm mãi miết
Tôi là con chim gõ mõ già nua
Và ngón tay ngày xưa tôi dùng để bóp lảy cò
Nay làm phép để biến thành những bit 1 và 0 yêu dấu
Gõ, tôi dang gõ trên keyboard hay vào tim mình rướm máu
Để những linh hồn chữ chết được hồi sinh
Mừng quá đi thôi, con chữ đã lung linh
Và hai ngón gõ của tôi chừng như mầu nhiệm
Con chữ đã lung linh. Mầu nhiệm thật. Mầu nhiệm vì khơi tro để
tìm ngọc và được ngọc .
TRẦN HOÀI THƯ
New Jersey, June 2022