2025. TRẦN ANH CHƯƠNG Một tuần ở Miến Điện

Bagan, Myanmar - Source: Photodune

Tôi tới Yangon lúc trời đã về chiều. Sau mấy mươi tiếng bay từ D.C., không khí nóng ẩm đập ngay vào mặt. Phi trường khá đông nhưng không ồn ào, anh Bong Theo đã chờ tôi với mảnh giấy  ghi tên mình.  Tôi ở Miến một tuần, công ty du lịch lo đưa đón phi trường, guide và di chuyển chỉ tốn chưa đến 400 đô. Miến đang thay đổi, đồng đô còn lớn như Việt Nam mấy mươi năm về trước. Cái gì cũng còn quá rẻ.

Bong Theo khoảng 40 tuổi, tốt nghiệp khoa Sử đại học Yangon. Nhờ thế 15 phút từ phi trường về khách sạn Bong hào hứng kể về một Miến Điện đang thay đổi, đang toàn cầu hoá. “Ông tới đúng lúc , Miến Điện của thời xưa đang biến mất!”

Khách sạn tôi ở trước kia là nhà ở của Toàn Quyền Anh, chưa đến 20 phòng nhưng kiến trúc tinh xảo. Khắp nơi đều dùng gỗ mun cứng như sắt. Gỗ Miến Điện, emerald Miến Điện, ruby Miến Điện, vàng Miến Điện, ngọc Miến Điện những thứ quý giá có thể đem tới no ấm thì như một lời nguyền cứ kéo đất nước này trong vũng đói nghèo. 

Đế quốc Anh cai trị Miến Điện mấy trăm năm và chính sách chia để trị để lại một bản đồ được vẽ bởi những tay thực dân sao cho có rất nhiều sắc dân khác nhau về tập tục và tôn giáo sống chung với nhau với những thù hằn truyền kiếp. 

 

Những ngôi chùa ở Yangon tuyệt đẹp, mái dát vàng, những kỷ quan về kiến trúc chứng tỏ Miến Điện có một quá khứ vàng son và một nền văn minh rực rỡ. Cái nghèo của đất nước có thể thấy rõ ràng ở khu ổ chuột ngay sát Yangon. Qua một chuyến phà, Bong dẫn cho tôi đi xem những túp lều tạm bợ trên những vũng nước đen ngòm đẩy ruồi và muỗi, những đứa bé trần truồng đang lội lõm ngõm, mùi thối xông nồng nặc nhưng lác đác đã thấy vài biển bán đất. Bong nói với tôi rằng tài phiệt Miến cũng như ngoại quốc đang dòm ngó những khu đất vàng cho dù hôm nay là bùn lầy nước đọng. Những cư dân bần hàn sẽ được bứng đi một nơi nào đó để nghèo không thể nghèo hơn. Là người Việt tôi thấm cái nghèo nhưng không nhầm nhò gì với cái nghèo mà chế độ quân phiệt đã đem đến cho quốc gia một thời giàu nhất Đông Nam Á.  Những chiếc vòng ngọc xanh biếc Miến hàng trăm ngàn đô bày bán ở những khu sang trọng ở Hồng Kông và cuộc sống không có mấy đô một tháng ngay gần Yangon  cho thấy sự cai trị tàn bạo của tầng lớp quân đội đã tai hại cho một đất nước như thế nào.

Một khu ổ chuộ sát Yagon - Ảnh Trần Anh Chương

BBong dẫn tôi vào thăm đại học Yangon nơi nỗi tiếng trong phong trào đấu tranh trong 50 năm qua để phục hồi nền dân chủ cho Miến Điện. Trường ốc sơ sài nhưng có thể cảm nhận sự hồ hởi trên những khuôn mặt sinh viên. Bong dẫn tôi đến một cây đa rất to ngay giữa trường và kể rằng đó là nơi sinh viên tập trung trước lúc các cuộc biểu tình đòi dân chủ. Gần đó là nơi triển lãm những họa phẩm về nhà tù Miến Điện, tàn bạo và phi nhân làm tôi liên tưởng tới những nhà tù của Khmer đỏ. Chúng tôi đi bộ qua biệt thự của bà Aung San Suu Kyi, biệt thự cạnh hồ nước lớn, kín cổng cao tường rất  đẹp có bảo vệ đứng gác. Bà được xem như là anh hùng ở Miến cũng như người cha là tướng Aung San, người có công dành độc lập cho Miến từ đế quốc Anh. Câu nói “ Power of the powerless” từ một người phụ nữ mảnh khảnh có một sức mạnh làm thế giới khâm phục. 

 

Đến ngày thứ tư, tôi dậy sớm đi Bagan. Chiếc Airbus 320 mới tinh trên đường bay Yangon Bagan phía dưới toàn rừng già. Buổi sáng sớm máy bay lượn một vòng quanh hàng ngàn ngôi chùa ẩn hiện trong màn sương cho du khách một bức ảnh đẹp khó có thể tả nổi. Vào thời hoàng kim vào thế kỉ 12-13, Bagan có hơn 10,000 ngôi chùa tháp cao vút. Qua bao bể dâu, khoảng 1000 ngôi còn sót lại cho hậu thế chiếm ngưỡng tài hoa kiến trúc của người Miến. Trong ba ngày tôi đến thăm hơn 20 chùa lớn nhất. Hùng vĩ uy nghi mỗi ngôi chùa là một kì quan là nơi những nghệ nhân Miến gởi gắm tài năng của mình trong kiến trúc điêu khắc và hội họa. Bagan nằm ngay sát con sông Irrawaddy  mênh mông trong mùa nước lớn. Từ cao nguyên Tây Tạng và Hy Mã Lạp Sơn sáu con sông thiên soi bóng những nền văn minh, những  đền đài rực rỡ là sông Ấn, sông Hằng, Irawaddy, Mekong, Dương Tử và Hoàng Hà.

Bagan nhìn từ Irrawaddy - Ảnh Trần Anh Chương

Bong đề nghị tôi nên mướn một chiếc thuyền để ngắm Bagan giữa giòng sông. Từ giòng nước cuồn cuộn nhìn lên những đền miếu đổ nát của Bagan mới thấy rõ hơn sự vô thường của thịnh suy trong đời sống. Bỗng nhớ mấy câu thơ của thầy Tuệ Sĩ:

Giăng mộ cổ 

Mưa chiều hoen ngấn lệ

Bóng điêu tàn 

Huyền sử đừng chơ vơ

 

Một tuần ở Miến Điện qua nhanh. Bong nói với tôi trước lúc chia tay: lần sau ông đem gia đình đến thăm lần nữa. Tôi hứa năm tới, mấy đứa nhỏ trong nhà nên biết về đất nước hiền hoà này.

Rồi COVID ập tới, rồi Miến bị đảo chánh bởi quân phiệt và những cuộc biểu tình bị đàn áp đẫm máu. Email tôi gởi thăm Bong không thấy trả lời.

Xin hẹn một ngày nào đó không xa, lại được trên thuyền trôi theo dòng Irrawaddy, ngậm ngùi cho những thiên niên kỉ vàng son còn thiêm thiếp ngủ.

 

Trần Anh Chương 

Miến 2019, Maryland 2021