1743. PHẠM CAO HOÀNG Nhà thơ Chu Trầm Nguyên Minh

Nhà thơ Chu Trầm Nguyên Minh (1940-2014)

Cuối thập niên 1960, những tình khúc lãng mạn của Vũ Thành An xuất hiện ở miền nam như một luồng gió mới, được nhiều người yêu thích, nhất là giới sinh viên học sinh, trí thức và quân đội… Nhạc Vũ Thành An sang trọng, nhẹ nhàng, dễ đi vào lòng người, gần gũi với tâm trạng của tuổi trẻ lúc bấy giờ: buồn vì chiến tranh , sợ hãi vì phải đối mặt với những hiểm nguy, đau khổ vì chia ly, mất mát. Ngoài những bài không tên và những tình khúc do ông tự viết nhạc và lời, Vũ Thành An còn có một ít ca khúc phổ từ thơ. Một trong nhừng ca khúc phổ từ thơ rất thành công của ông là bài LỜI TÌNH BUỒN.

LỜI TÌNH BUỒN là bài hát mà trước 1975 những người yêu nhạc ai cũng đã từng nghe qua ít nhất một lần. Anh đi rồi còn ai vuốt tóc. Lời tình thơm sách vở học trò. Đêm xuống rồi em buồn không hở? Trời sa mù tầm tay với âu lo.

Bài hát ra đời năm 1967, cho đến nay đã được hơn 50 năm. Trong hơn 50 năm đó, LỜI TÌNH BUỒN đã được nhiều ca sĩ nổi tiếng thu âm và trình diễn, trong đó có những ca sĩ hàng đầu như Khánh Ly, Tuấn Ngọc, Ngọc Lan, Khánh Hà, Duy Quang, Họa Mi, Bằng Kiều… Khi nhắc tới bài hát này, người ta thường nhắc đến nhạc sĩ Vũ Thành An, ít nhắc đến tên tác giả của bài thơ đã được phổ nhạc là CHU TRẦM NGUYÊN MINH, mặc dù trên bản nhạc khi in ra hay băng đĩa khi phát hành đều có ghi rõ: thơ Chu Trầm Nguyên Minh. Có thể do Vũ Thành An thường tự viết lời cho nhạc của ông nên nhiều người nghĩ bài hát này cũng vậy.

Nhà thơ Chu Trầm Nguyên Minh tên thật Phạm Minh Tâm (Còn có tên là Trần Đức Tâm), sinh năm 1940  tại Bình Thuận. Ông đã trải qua một thời tuổi thơ đầy bất hạnh. Cha ông đi kháng chiến, thỉnh thoảng mới tạt về thăm nhà. Ở nhà, chỉ còn lại người mẹ tảo tần nuôi dưỡng 5 người con: Phạm Minh Tâm, ba người chị, và một cậu em trai. Gia đình ông có một căn nhà gạch chắc chắn, nhưng cha ông quyết định đập bỏ, vì “nhà kiên cố quân Pháp sẽ lấy để làm đồn bót, thà đập đi còn hơn”. Sau đó, mẹ ông đưa các con vào sống trong khu tam giác Phan Thiết – Ma Lâm – Mưòng Mán. Đây là vùng “xôi đậu”, thuộc khu “oanh kích tự do”, và em trai ông đã chết ở nơi này vì một quả đạn mọt-chê. Đầu năm 1953, Pháp mở cuộc càn quét dữ dội vào khu Tam Giác. Cả cha lẫn mẹ của ông đều bị giết trong cuộc càn quét này.

Cha mẹ không còn, nhà cửa không còn, mấy chị em cùng một số người khác kéo nhau vào khu rừng Đá Bàn giáp ranh với Lâm Đồng, sống trong bụi cây như người rừng. Khu rừng này cây cối âm u, rắn rết rất nhiều. Một ngày kia ông bị rắn độc cắn, suýt bỏ mạng trong rừng. Mấy chị em sợ quá, không dám ở đó nữa. Đầu năm 1954, bốn chị em về Phan Thiết, chia ra mỗi người sống nhờ vào một người bà con.  Lúc đầu, Phạm Minh Tâm ở với người cậu, sau chuyển sang ở với người chú ở Phú Bình, rồi bắt đầu đi học bậc trung học ở trường Phan Bội Châu (Phan Thiết). Chỗ ông ở cách trường khoảng 7 cây số, không có xe đạp, hàng ngày ông phải đi bộ đến trường. Đôi chân thì nhỏ, trường thì xa, hầu như ngày nào ông cũng phải chạy mới kịp giờ học. Gia đình tan nát vì chiến tranh, mồ côi cha mẹ sớm, sống nhờ vào người chú, ông có những nỗi buồn riêng, và chính những nỗi buồn này đã tạo ra nhiều cảm xúc, đưa ông vào con đường thi ca . Học hành trong một điều kiện hết sức khó khăn như vậy, nhưng với ý chí sắt đá và lòng kiên nhẫn, ông đã vượt qua khó khăn, theo đuổi ngành sư phạm, ra trường 1965, và được bổ nhiệm về dạy Toán tại một trường trung học ở Phan Rang. Cũng từ đây, nhiều người biết đến Chu Trầm Nguyên Minh với những bài thơ xuất hiện đều đặn trên các tạp chí văn học ở Sài Gòn: VĂN, VĂN HỌC, Ý THỨC…

Năm 1967, cường độ cuộc chiến gia tăng, nhiều giáo chức được gọi nhập ngũ. Chu Trầm Nguyên Minh nằm trong số đó. Ông nhập ngũ khóa 25 Thủ Đức,cùng khóa với nhạc sĩ Vũ Thành An. Chuyện nhập ngũ lại trở thành cái “duyên văn nghệ”, và bài hát LỜI TÌNH BUỒN (thơ Chu Trầm Nguyên Minh, nhạc Vũ Thành An) ra đời. Điều đáng chú ý là tự thân bài thơ này đã là một bài thơ hay, lời bài thơ rất thật, chất nhạc đã có sẵn trong bài thơ, nên Vũ Thành An dễ dàng chuyển thành một trong những tình khúc hay nhất trong hơn 50 năm qua.

Chu Trầm Nguyên Minh qua đời vào ngày 19.2.2014 tại Sài Gòn.

Tôi gặp Chu Trầm Nguyên Minh trước 1975, ở Phan Rang, không nhiều lần lắm. Sau 1975 thất lạc, không còn liên lạc với anh cho đến tháng 8.2012 mới nối lại liên lạc. Khoảng thời gian mất liên lạc gần 40 năm cũng là khoảng thời gian anh không tham gia sinh hoạt văn học nghệ thuật. Khi nối lại liên lạc, anh tâm sự với tôi rất nhiều về cuộc đời anh. Tôi đặc biệt chú trọng  đến phần anh kể về thời thơ ấu và thời ở quân trường Thủ Đức – khi bài thơ LỜI TÌNH BUỒN được Vũ Thành An phổ nhạc. Trong bài thơ LỜI TÌNH BUỒN anh gửi cho tôi có câu : “Phúc yêu em dấu lần quá khứ”. Tôi hỏi anh “phúc” hay là “phút”. Anh cho biết chữ anh dùng trong bài thơ là “phúc”, ngụ ý “được yêu em là một niềm hạnh phúc”, khi hát, các ca sĩ hát là “phút”.  Anh cũng không phiền hà gì về chuyện này vì chữ “phút” nghe cũng thuận tai. 

Cuộc đời nhà thơ Chu Trầm Nguyên Minh và cuộc đời nhà văn Mang Viên Long có nhiều điểm giống nhau ở giai đoạn trước 1975. Cả hai đều mồ côi cha lẫn mẹ rất sớm. Tuổi thơ bất hạnh. Việc học hành vất vả gian nan. Cả hai đều vượt mọi khó khăn để học xong bậc trung học rồi vào ngành sư phạm trở thành nhà giáo. Cả hai cùng thụ huấn quân sự ở quân trường Thủ Đức và được biệt phái về dạy học. Sau 1975, cả hai đều bị cho nghỉ dạy. Khi viết về cuộc đời những người bạn văn này, lòng không khỏi ngậm ngùi, thương bạn hơn và thầm nói với mình: mình vẫn còn may mắn lắm.

PHẠM CAO HOÀNG
Viết lần đầu 2012 - Bổ sung, chỉnh sửa 9/9/2020

Bấm vào ảnh dưới đây  

nghe Duy Quang trình bày ca khúc

LỜI TÌNH BUỒN