Thế giới không bao giờ trở lại
ngày xưa
Ngày mai đây các em học
sinh Việt Nam cắp sách trở lại trường, nhưng hỏi các em có thật sự vui
không thì chưa chắc chúng ta nhận được những câu trả lời tích cực vì còn đó
những dặn dò của cha mẹ , những hàng rào thầy cô đo thân nhiệt , rồi lớp học
giãn cách chia làm hai , cả trong phòng ăn …Một bầu không khí không thật sự
thoải mái để các em hồn nhiên đùa giỡn như trước đây . Nhưng như thế cũng
là may mắn vì còn bao nhiêu triệu trẻ em trên thế giới giờ này đang bó
gối trong phòng ngồi chơi games trên ipad hoặc xem TV , không được ra
ngoài , sao mà không nhớ vườn cỏ xanh ,hay sân vận động được ! Ngay trong số
các bậc cha mẹ đưa con đi học , cũng không ít người băn khoăn về phương
pháp cách ly các em trong lớp , trong trường . Ngổn ngang bao nỗi lo.
Mới chỉ có ba tháng kể từ sau
ngày virus Corona khởi phát tại Vũ Hán , nhân loại đã trải qua nỗi
kinh hoàng chưa từng thấy khi chứng kiến cái chết xảy ra quanh mình , cảnh tang
thương của nơi mình sống . Chúng ta hãy nghe nhà văn Trương Văn Dân
viết trên facebook về những ngày ông đang sống tại Milan .
“Buổi
sáng, ngày cách ly.
Khi nhìn một đóa hoa trôi theo
dòng nước, thi hào Nguyễn Du đã viết :
Nước trôi hoa rụng đã yên,
Hay đâu địa ngục ở miền nhân
gian.
Thì hôm nay nhìn đường phố
trước nhà quạnh hiu như sa mạc thì có lẽ tôi cũng có thể nói là mình vừa nhìn
thấy giai đoạn chuyển tiếp cuả một thời.
Ý nghĩ ấy chợt lóe lên trong
tôi, như một cách trả lời cho Vivian, mấy hôm trước đã gọi điện thăm và nửa đùa
nửa thật: “cậu sẽ nói với con gái đầu lòng của cháu, 8 tháng tuổi, thế nào về
corona và cuộc sống?”.
Tôi sẽ nói với Olivia: có lẽ
cháu sẽ không còn thấy cái thời đại an lành mà loài người vô tư sống, thoải mái
hưởng thụ và ít khi nghĩ đến ngày mai! Tôi vừa trở lại Milano, sau một chuyến
hành trình gian lao, vất vả và đầy nguy hiểm. Milano là một thành phố đẹp, phát
triển vào bậc nhất nước Ý và được nhiều du khách trên thế giới yêu thích. Đó là
kinh đô của thời trang, của design, của các hội chợ quốc tế, là thành phố từng
mang tặng thế giới nghệ thuật trong đó có cả ăn ngon và mặc đẹp. Thế nhưng
trong những ngày này, nó còn là kinh đô Âu châu của bệnh dịch Coronavirus, một
thành phố thuộc “top” đỉnh cao văn minh của nhân loại, giờ đây đã bị đánh quỵ.
Sân thánh đường Duomo ở Milano - nơi hàng triệu du khách khắp nơi đến chiêm
ngưỡng vẻ đẹp độc đáo, chụp ảnh kỷ niệm với chim bồ câu, nay chết lặng, không
khí tang thương….
…Lòng tôi nhói đau khi nghe xe
cứu thương hụ còi trong thị trấn buồn hiu, hay trĩu buồn trong những buổi chiều
nghe tiếng chuông nhà thờ từ phía sau nhà vọng lại, âm thanh rạc rời, chậm rải
như lời nguyện tiễn hồn về cõi vô cùng.
Có ai đó đã nói: khi một người
già mất đi thì giống như một thư viện bị đốt cháy, thế thì một phần ký ức của
nước Ý đang bị biến thành tro bụi. “
Không chỉ ở Milan mà đại dịch
đã làm tan hoang nhiều thành phố lớn khác từ New York cho đến Madrid,
Teheran .Có ai ngờ chỉ cách đây hai tháng khi nghe tin tức chúng ta
chỉ ghi nhận dịch lan đến 28 quốc gia, làm chết khoảng 2000 người và gây
nhiễm cho trên dưới 70 nghìn trường hợp. Nhưng chỉ mới sáng nay một ngày đầu
tháng 5 , 2020 con số ấy đã trở thành kinh hoàng mà chúng tôi không dám nghĩ
đến : hơn 3,5triệu ca nhiễm ,chết hơn 240 nghìn (3/5) ( Việt Nam
với 270 ca vẫn là một điển hình hiệu quả về biện pháp
chống dịch lần này ) . Nhân loại đang co mình vì lệnh cách ly , phong tỏa
ban ra khắp nơi.Văn hóa phương Tây vẫn được ngợi ca là lịch sự , ngăn nắp thì
nay đã hỗn loạn vì “sợ”, có ngày người ta đã mua đến sạch sẽ những
cuộn giấy vệ sinh trong các siêu thị .
Người ta đã bắt đầu nới lỏng
phong tỏa vài nơi dù trong lo âu vì còn một nỗi sợ cũng lớn không
kém : trì trệ kinh tế . Hàng chục triệu người thất nghiệp , quán xá phải đóng
cửa , nhiều ngành dịch vụ như du lịch , hàng không tê liệt hay hoạt động
cầm chừng . Ngay tại Việt nam , những người bán lẻ, bán vé số , những
người làm công , cũng đang trải qua những ngày tháng hết sức khó
khăn khi kinh tế suy thoái Nhiều quốc gia tăng trưởng âm . Còn thị
trường chứng khoán cực kỷ ảm đạm khi nhiều chỉ số rơi xuống từ 5
đến 8 %
Nhận diện bạn ,thù
Trong khó khăn người ta
nhận ra ai là bạn thật sự như ngạn ngữ Anh nói “ A friend in need is a
friend indeed.” Nước Mỹ dù là trung tâm đại dịch lớn nhất với hơn một triệu ca
nhiễm vẫn viện trợ hang trăm triệu USD cho nhiều nước cùng chống
dịch , ngay Việt Nam cũng nhận được 9.5 triệu USD để chống Covid . Trong
khi đó , con cháu cụ Khổng lại tỏ ra vô đạo nghĩa khi lợi dụng “
nước đục thả câu “, bán vật tư y tế kém hay mất phẩm chất cho các nước
nên Ý , Hà Lan hay Tây Ban Nha đã trả về rất nhiều khẩu trang không sử dụng
được . Ấn Độ hủy đơn hàng 500 triệu bộ test kit vì sai
số đến 80% ! Chưa kể lối hành xử vô pháp trên biển Đông khi thế
giới lu bu vì Covid do chính họ gây ra (!), như cho tàu hải cảnh đâm vào
tàu cá Việt nam , tuyên bố chủ quyền, đặt tên loạn xạ cho các đảo chiếm
đóng , hung hăng cấm đánh bắt cá biển Đông , o ép hàng hóa tại biên giới
, dùng mọi thủ đoạn đê hèn …
Chúng ta hiểu trận dịch toàn
cầu phá vỡ cái “mác” văn minh mà con người đã tự dựng lên .TS Nguyễn
Tường Bách nhận xét :” Điều đó cho chúng ta thấy rằng, nếu không xuất
phát từ cái tâm có tu tập và đạo đức vốn có thì mọi thứ lịch sự, văn minh đó có
vẻ hào nhoáng hơn là giá trị thực, nó được duy trì khi cuộc sống an lành.
....Những thứ mặt trái luôn tiềm ẩn trong tâm con người chỉ vì chưa có dịp để
biểu lộ mà thôi.”
Thế nên nhà văn Trương
Văn Dân trong phần kết luận cũng nói :”Chỉ còn gần 2 tuần nữa là đến lễ
Phục Sinh. Tôi sẽ nói với cháu Olivia là tuy coronavirus đang gây họa lên toàn
thế giới nhưng trước hay sau gì thì con người cũng tìm ra được vắc xin để tự
bảo vệ mình. Thế giới rồi cũng sẽ hồi sinh.
Nhưng vấn đề không chỉ là
coronavirus! Để cuộc sống của tốt đẹp con người cũng cần chống lại những loài
virus khác, như tham lam, đố kỵ hay ngu dốt… mà từ mấy nghìn năm nay chưa ai
tìm ra loại vắc xin nào!”
Nhưng điểm sáng cần giữ lại
Thói quen gìn giữ vệ sinh
Bỗng nhiên hôm nay con người ý
thức gìn giữ vệ sinh cho mình và cho người khác , Mọi người siêng năng
rửa tay , sát khuẩn phòng ốc , nhất là những công sở hay trường học mà từ
lâu nay nhà vệ sinh là nơi mà học sinh sợ vào nhất (!) .Tôi nhớ một phóng
sự trên TV nói về việc người Việt hàng năm xài đến 2 tỷ USD để ra
nước ngoài chữa bệnh , trong khi đội ngũ bác sĩ Việt không hề kém về
chuyên môn , trang bị không thiếu. Có người khi được phỏng vấn trả lời “ Vi sao
ư ? Đơn giản vì nhà vệ sinh bệnh viện VN dơ quá !” Thế đấy ,
chúng ta có đầy đủ mọi điều kiện cần cho một nền y tế vững mạnh
sánh vai thế giới trừ … nhà vệ sinh (!)
Tình yêu thương đồng bào
, đồng loại
Trong những ngày cách ly
, khốn khó trong tháng 4 ,trên đất nước còn nhiều chật vật này ,
những cây ATM gạo ,khởi nguồn từ TP Hồ Chí Minh , nơi luôn chan
chứa nghĩa tình như câu nói dân gian “ Người Sài gòn hào hiệp “ để rồi
tình yêu thương có chất truyền dẫn nên khắp nơi ta đều thấy cây ATM gạo ,
hay “Siêu thị không đồng “…cả ở vùng sâu vùng xa … giúp người nghèo
qua mùa dịch bệnh . Báo nước ngoài đã cảm phục dành nhiều lời khen ngợi .
Ý thức về vô thường và
khổ đế
Do dịch bệnh , nhiều người hiểu
ra một nguyên lý .; vô thường . Ai cũng biết rằng những gì vô thường dẫn đến
khổ đau . (Khổ đế ) Trong đó quy luật sanh diệt là điều chúng ta
cần phải hiều .Sự sống và cái chết chỉ cách nhau một hơi thở . Người hôm qua
còn khỏe nhưng hôm nay hệ hô hấp bị tấn công chỉ vài ngày sau là qua đời .
Chúng ta nghe những con số rùng mình ở New York hiện nay: cứ 2 phút rưỡi
lại có một người chết , dài hơn một chút là Ý , Tây Ban Nha và các
nước khác ...và chúng ta nghiệm ra thân thể từ sinh đến diệt phải trải
qua chu kỳ “ bệnh tật “ , mà có khi do thiếu nhân duyên như thiếu máy thở
,hay thiếu thuốc men , nên đành phải chết . Chúng ta quán chiếu thân thể
vô thường để không quá luyến ái mà sinh khổ đau . Nên vấn đề không phải là cơn
bệnh dịch đang hoành hành , vấn đề là thái độ của chúng ta khi đối đầu
với nó . Nếu chúng ta bình tâm , giữ gìn vệ sinh theo hướng dẫn , tuân thủ
“cách ly xã hội “ ( social distancing ) , rửa tay , đeo khẩu trang ... thì
chúng ta cũng đã tôn trọng tấm thân này , nói như BS Đỗ Hồng Ngọc là ” ta phải
cảm ơn mình. “ Vì có cái thân này, ta mới có thể làm những việc
khác như cứu giúp đời , phát tâm thiện nguyện trong phạm vi
khả năng tài chính hay chuyên môn cuả mình , đóng góp cho xã hội .Chúng ta trân
trọng những người đang hy sinh thời gian , cả sức khỏe trên tuyến đầu
chống dịch hiện nay từ các y bác sĩ cho đến những người bảo vệ , lao công trong
bệnh viện . Họ đang chiến đấu vì người khác và cho cả xã hội . Đối
diện với vô thường , người ta phải biết cách sống . Hãy nhớ con virus
không phân biệt đối xử với bất kỳ ai vì giai cấp hay quan điểm chính trị.
Chúng ta không có nơi nào để trốn thoát trong cuộc khủng hoảng sức khỏe công
cộng này, và vì vậy chúng ta buộc phải đối đầu với những gì đang xảy ra hôm nay
.
Ý thức về lý duyên
khởi
Nguyên nhân khổ đau của con
người không chỉ từ bên ngoài mà còn từ bện trong nữa . Ai cũng có thể vin
vào Khổ đế rồi nói kiếp người mong manh , tấm thân tứ đại này rồi cũng thành
cát bụi nhưng tại sao khi sống không nhìn nó tích cực hơn : sống vui , sống
khỏe , sống mạnh mẽ …Đại dịch xảy ra tất phải có nguyên nhân . Người ta có thể
nêu ra hàng loạt nguyên nhân theo sự suy đoán chủ quan của mình : nào là
do thói quen ăn thịt động vật , cụ thể loài dơi hay rắn … nào là do phòng thí
nghiệm để “ sổng “ ra con virus ấy theo thuyết âm mưu là có kẻ “ chế tạo “ ra
nó (!) Cho đến nay vẫn không ai biết nguyên nhân thực sự . Dù con
virus này từ đâu ra thì chúng ta cũng đang là nạn nhân của nó .Nhưng nguyên
nhân chính là chúng ta đã không thấu suốt ý nghĩa của tương tức , tương
sinh giữa con người với nhau và giữa con người với thiên nhiên hay môi trường .
hiểu về nguyên lý duyên khởi và luật tương sinh tương tức
Trong “ Meditation XVII “, John
Donne viết “ Cái chết của bất kỳ ai cũng gây nên mất mát trong tôi vì tôi
thuộc về loài người.” Ông cũng nhấn mạnh con người không phải là một hải đảo tự
thân, mỗi con người là một mảnh của đại lục . Tôi nhớ ai đó nói tiếng đập cánh
của con bướm bên này đại dương cũng gây ra xao động không khí bờ bên kia
.Điều đó không có gì mới nếu ta hiểu giáo lý duyên khởi “ cái này có
nên cái kia có. “ Chúng ta hành động thế nào thì môi trường và
thiên nhiên đáp trả chúng ta như vậy. không khí ngày một ô nhiễm nếu
không phải vì con người thì do ai .,
Hiểu về duyên khởi khiến
chúng ta sống có trách nhiệm, có hiểu biết, có thương yêu, biết được rằng hành
động của mỗi cá nhân sẽ tác động ra sao đối với cộng đồng và ngược lại. Mọi
chuyện đều ứng xử theo lý tùy duyên,cho các pháp tự vận hành . Tùy duyên thuận
pháp , theo ý chúng tôi, không chỉ là sự thụ động chờ đợi mà ta cần chủ
động dấn thân vào thực hành thiện nghiệp theo “ tứ chánh cần “ và” bát chánh
đạo “, và luôn tinh tấn trong ý nghĩa tương tức tương sinh .Có như vậy
mới vững tâm trước những biến động thực tại do dịch bệnh hay những tai
họa khác gây ra . Con đường thoát ấy nằm ngay trong những tai họa hôm nay khi
đã có người khỏi bệnh .Các nhà khoa học cũng sẽ sớm tìm ra giải pháp, hay đưa
ra phác đồ điều trị , phòng ngừa. Nhân loại lại vượt qua cơn đại dịch lần này
nhưng để tiến đến một xã hội hay cộng đồng tôn trọng môi trường sinh thái ,
thoát khỏi những tai kiếp tương tự , từng con người phải thay đổi biệt
nghiệp của mình , góp phần xoay chuyển cả cộng nghiệp đang có nhiều vấn đề hôm
nay .Như nhà văn Trương Văn Dân nói ở trên là liệu có vaccine nào cho tâm tham
lam , đố kỵ , hẹp hòi ,sân hận ?
Phật đã từng căn vặn chúng
sanh:“Làm sao vui cười, có gì thích thú, khi ở trong cõi đời luôn luôn bị thiêu
đốt. Ở trong chỗ tối tăm bưng bít, sao không tìm tới ánh quang minh?” (Pháp cú
143). Đạo Phật chủ trương “tự thắp đuốc soi đường lên ma 2đi “ Muốn
như thế , hãy quán chiếu lòng mình vì phải “... sát khuẩn tự tâm cho thanh
tịnh.” Phương tiện sát khuẩn tâm phải chăng là chánh niệm như nhà tâm lý
trị liệu Mark Epstein nói. Theo ông ,việc ứng dụng thực hành chánh niệm hiện
nay trong phục vụ trị liệu tâm lý mang giá trị thực tiễn cao và là sự phát
triển sáng suốt. Chính chánh niệm, đựợc xem là một kỹ thuật trị liệu tâm lý có
hiệu nặng cao đã bị bỏ lỡ, một điểm quan trọng được thiết kế để dạy cho mọi
người biết tuân thủ về sự tồn tại của kiếp sống đã được Đức Phật ứng dụng và
trở thành phương tiện quan trọng nhằm giúp chúng ta vượt qua mọi đau khổ trong
đời sống. (Mark Epstein, What is real mindfulness? http://healyourlife.com)
Đức Phật cũng đã dạy ta
về lý nhân quả . Nếu ta hành động với lòng tốt, ta sẽ nhận lại lòng tốt. Nếu ta
hành động với ác ý, ta sẽ nhận lại điều ác ý.
“Làm dữ bởi ta,
mà nhiễm ô cũng bởi ta;
làm lành bởi ta,
mà thanh tịnh cũng bởi
ta.
Tịnh hay không tịnh đều bởi ta,
( Pháp cú 161)
Nếu chúng ta có chánh
niệm , có khả năng tiếp xúc sâu sắc với những mầu nhiệm thì Tịnh độ có mặt
trong ta .Khi nhìn sâu chúng ta biết rằng hạnh phúc không thể có được nếu
không có hiểu biết và thương yêu.
Thế nên khoan hãy trách “ Đôi tay
nhân gian chưa từng độ lượng “ ( Trịnh Công Sơn – Một cõi đi về ) . Hãy
nhìn những cây ATM gạo khi bắt đầu dựng lên ,người ta sợ không đủ
gạo phát nhưng số người đem gạo đến đóng góp nhiều đến không
ngờ . Một hành động đẹp thức tỉnh lòng tốt trong mỗi con người . Hãy nhớ
Nhạc sĩ họ Trịnh cũng từng viết “ Con tinh yêu thương vô tình chợt gọi,
Lại thấy trong ta hiện bóng con người” ( TCS- Một cõi đi về)
Vâng , dịch bệnh sẽ qua
đi , nhưng tình người ở lại , đáng quý làm sao ! Thế giới không còn như
xưa vì tâm thức chúng ta cũng chẳng còn như trước nữa , trừ tình
yêu thương còn nguyên vẹn khi trong ta vẫn “ hiện bóng con người “
Nguyên Cẩn