TRANG VĂN HỌC NGHỆ THUẬT PHẠM CAO HOÀNG: 1687. SONG THAO Xi-nê ngoài trời

Nguồn ảnh: Google image

Siêu thị Walmart đang biến những bãi đậu xe của 160 cửa hàng thành rạp chiếu bóng ngoài trời. Dân làm ăn có khác. Họ nhạy bén ngay từ những giây phút đầu. Chẳng là, với Covid-19, các rạp xi nê chịu chết, cửa đóng then cài, dân ghiền màn ảnh bỗng bơ vơ, cái thú nghếch cổ nhìn một thế giới ảo diễn ra trước mắt không còn nữa, coi xi-nê ngoài trời là một thứ điền vào chỗ trống có thể chấp nhận được.

Thực ra, với việc mở cửa dần dần, các rạp chiếu bóng phần lớn đã được cởi trói. Tại Montreal chúng tôi, vài rạp đã chùi rửa sạch sẽ, tái khai trương cho dân ghiền xi-nê khỏi ngóng. Nhưng mở mà có rất nhiều hạn chế. Về phía chủ rạp, tối đa chỉ được phép có 50 khán giả cho mỗi xuất chiếu. Phải chùi rửa kỹ càng khắp nơi khắp chỗ, từ ghế ngồi tới tay vịn lan can. Khử trùng sạch sẽ sau mỗi xuất chiếu. Lời lãi chi nữa! Về phía khán giả, nhiều vị rét. Chui đầu vào một không gian kín bưng, liệu con virus nhỏ xíu có thăm hỏi chăng? Chiếc khẩu trang có vướng víu làm ngại ngùng việc chui vào rạp không?

Thực ra ngày nay coi xi nê không nhất thiết phải bước ra khỏi nhà. Bỏ vài đô là có thể order coi bất cứ phim mới nào trên ti-vi trong nhà. Nếu rước anh Netflix vào thì tha hồ coi, mỗi tháng chỉ chi ra có hơn chục đô. Nhưng coi xi-nê không chỉ là coi xi-nê, còn có những thứ bên lề nữa. Coi và ăn là hai chị em thân thiết. Mắt coi nhưng miệng phải nhai popcorn. Dân ta còn ô mai cho đỡ buồn miệng. Những ngày Sài Gòn còn có cóc dầm, me chua, ổi chấm muối ớt. Và đánh chết cũng phải có một thanh kem (quên tiêu mất tên!) chỉ có tại rạp Rex cho bằng anh bằng chị. Lại còn cái không khí nữa. Ngồi nhà coi phim chỉ mới hưởng được nửa cái thú. Nửa kia không thể có được.

Coi xi-nê bãi là lái xe hơi vào, ngồi ngay trong xe hơi coi, chẳng phải nhọc công đi đứng. Rất riêng mà cũng đông vui. Muốn uống nước, ăn bắp rang sẽ có người mang tới tận nơi. Màn ảnh, nói theo ngày xưa, “đại vĩ tuyến” to bằng vài chục chiếc chiếu. Nếu là một cặp nhân tình thì nhất. Tiện lợi trăm bề. Vậy nên tay tổ trong thương trường Walmart mới tính tới chuyện hốt bạc. Họ hợp tác với công ty truyền thông Tribeca Enterprises để bảo đảm kỹ thuật. Tổng Giám Đốc Jane Rosenthal của Tribeca Enterprises hân hoan: “Rạp chiếu phim ngoài trời là một chương trình thu hút được nhiều khán giả của chúng tôi, và được khởi xướng cách đây 19 năm sau ngày 11/9. Bây giờ các rạp chiếu phim xem trong xe của chúng tôi không chỉ là một cách xem phim cổ điển mà còn là một cách để các cộng đồng tụ họp an toàn. Chúng tôi rất mừng vì được hợp tác với Walmart để giúp được nhiều khán giả thử được lối xem phim đã làm chúng tôi nổi tiếng”. Họ dự định hoạt động từ tháng 7 đến tháng 10 và trình chiếu tổng cộng khoảng 320 phim.

Tôi phải thú nhận là tôi rất nhà quê. Ngay từ ngày còn ở trong nước, coi phim Mỹ đã thấy trên màn ảnh có những cảnh trai gái ngồi trong xe vừa coi phim vừa đóng phim. Lúc đó mơ mơ mộng mộng. Mộng có ngày dẫn được một em đầm thơm phức ngồi trong xe coi phim bãi. Phim gì cũng được vì đâu có cần thiết! Sang bên đây, có xe có cộ đàng hoàng, nhưng kiếm đỏ mắt không ra một rạp chiếu phim bãi, nói chi tới việc thiên nan vạn nan là kiếm được một em đầm, thơm hay không thơm hạ hồi phân giải.

Thực ra ngày nay chuyện coi phim ngoài trời hầu như đã mai một. Nhờ có Covid-19, nó mới sống lại. Tại khắp nơi trên thế giới. Bãi chiếu phim nằm khắp chốn. Sân vận động, parking nơi sân bay hay chỉ là một khoảng đất trống trên một cánh đồng đều có thể biến thành rạp hết. Sau trận đại dịch hiện nay, lối sống trên thế giới sẽ thay đổi. Chẳng cần là nhà tương lai học, chúng ta đều biết như thế. Ngay trong cách nói cũng có nhiều câu xem ra không đúng. Câu thông thường nhất khi diễn tả sự gặp gỡ, “tay bắt mặt mừng”, nay quê xệ, chỉ đúng có một nửa. “Mặt mừng” thì được nhưng “tay bắt” thì chớ. Cái tay ngày nay dùng để rửa chứ không để bắt. Muốn chạm vào nhau, người ta chạm cùi chỏ, đầu gối hoặc cái bàn tọa, tùy theo tình thân. Các chánh khách, uy nghi có dư, nay gặp nhau cũng giơ khuỷu tay ra dọa nhau. May mà có nụ cười. Nếu không cứ tưởng là chuyện so găng.

Thực ra chuyện coi xi nê ngoài trời rất thịnh hành vào khoảng thập niên 1950-1960. Ngày đó nước Mỹ có lúc đã có tới 4 ngàn rạp bãi. Hồi đó, hình thức coi phim này đã là biểu tượng của văn hóa Mỹ. Họ rất tự hào về sáng kiến này. Vì vậy hồi còn ở trong nước tôi mới thấy loại rạp này trong một vài cuốn phim ca nhạc với thần tượng Elvis Presley. Nhưng dần dần những tiện nghi tại các rạp chiếu phim ngày càng quyến rũ, kỹ nghệ ti-vi tiến mạnh với những máy có màn ảnh lớn đã giết chết các rạp chiếu phim ngoài trời. Người ta thống kê tại Mỹ chỉ còn 305 rạp, phần lớn tại miền quê.

Cái thứ tưởng sẽ mai một với những tiện nghi hiện đại, nay bỗng cùng Covid-19 tưng bừng ngóc dậy. Ông John Watzke, chủ rạp Ocala Drive-In ở thành phố Ocala, tiểu bang Florida, cho biết doanh thu của ông đã tăng lên khoảng từ 50% đến 60%. Thường rạp của ông chỉ có khách trong hai đêm cuối tuần, nay đêm nào cũng đầy khách. Ông khoái chí phát ngôn: “Dịch vụ ngồi xe hơi xem phim ngoài trời này là một biện pháp tuyệt vời trong mùa đại dịch này. Mọi người rất an toàn trong xe của họ. Từ lúc ra khỏi nhà để tới rạp chiếu phim, họ vẫn thi hành đúng việc giãn cách xã hội bởi chỉ ngồi trên xe. Chiếc xe hơi gần như là một phần mở rộng của phòng khách nhà họ vậy. Đây là cách thức mà những người đam mê điện ảnh đã từng sử dụng trong rất nhiều giai đoạn của lịch sử như trong thời chiến, bạo động và dịch bệnh”.

Theo ông Blake Smith, chủ nhân các rạp Admiral Twin Drive-in ở Tulsa, tiểu bang Oklahoma, và rạp Starlite Drive-in ở Wichita, tiểu bang Kansas, thì đây là một dịp tốt nhưng chắc không lâu dài. Covid-19 dù có ngoan cố tới đâu cũng có lúc sẽ bị đuổi chạy có cờ khi các nhà khoa học tìm được thuốc chủng ngừa mà người ta đang hy vọng sẽ có trong một thời gian không xa. Lúc đó, khán giả sẽ lại trở về các rạp chiếu bóng trong nhà, dù sao cũng quen thuộc và dễ dàng vào cửa hơn.

Trong khi chờ đợi tới ngày đó, chuyện kéo nhau ra ngoài trời coi các minh tinh tài tử mần trò ngày nay đã trở thành chuyện quốc tế. Nước nào cũng vậy. Âu châu cũng như Á châu, Mỹ châu cũng như Phi Châu. Tại thủ đô Hán Thành của Đại Hàn, rạp Park Dong-ju có số khán giả tăng khoảng 20% các ngày trong tuần. Cuối tuần thì khỏi nói, khó mà chen…xe vào lọt. Nam thanh nữ tú phải lo đặt vé online trước. Cô Choi Jin-young, 22 tuổi, đã từng phen vất vả chờ tới hai tiếng đồng hồ mới lấy được vé. “Tôi muốn đi chơi cuối tuần với bạn trai nhưng từ khi các rạp chiếu phim trở thành các địa điểm rất đáng lo ngại, chúng tôi phải chọn các địa điểm khác để hẹn hò. Vậy nên chúng tôi chọn cách này”.

Cô Choi Jin-young không sai. Tuy ngồi trong xe của mình nhưng mỗi khi vào xem chiếu bóng ngoài bãi không đơn giản. Thú thật tôi vẫn tưởng là muốn coi, chỉ cần lái xe qua cổng, chìa vé ra, tới một chỗ đậu, nghểnh cổ lên màn hình. Nhưng chuyện thực tế rắc rối hơn nhiều. Khi lái xe qua cổng, xe sẽ được phun thuốc khử trùng, người ngồi trong xe không được quá số quy định. Khi mua vé trên mạng, khách sẽ nhận một mã số, không có vé bằng giấy như thường lệ. Quẹt mã số tại một máy nhận diện, xe sẽ được vào rạp lộ thiên. Không có chuyện soát vé, trao qua trao lại tấm vé như chúng ta đi coi xi nê trong rạp. Con người bây giờ phải tránh xa nhau. Mỗi người đều được coi như có virus tiềm ẩn. Rạp đã có những vạch vẽ để xe đậu vào đúng từng ô. Mỗi ô cách nhau cỡ 3 thước. Muốn mua nước uống hay popcorn sẽ đặt mua qua điện thoại. Có người mang đến tận xe. Không việc chi phải bước ra khỏi xe cho con virus có dịp tới làm quen. Tới đây tôi phải nêu ra một thắc mắc…thầm kín. Lỡ cái bụng óc ách cần giải tỏa thì mần răng? Quê mùa như tôi, chưa bao giờ coi xi nê ngoài trời, không mường tượng được chuyện này sẽ được thu xếp sao cho gọn gàng. Nếu có hệ thống nhà vệ sinh thông thường thì khách kéo xuống xe đi tìm…chân lý hà rầm, sao mà giãn cách, sao mà tránh lây lan dịch bệnh? Nếu cứ thúc thủ ở trong xe thì làm sao mà thải? Nghĩ tới nát óc cũng không thể…eureka! Tôi để ý thấy trên Facebook lóng rày có nhiều cái quảng cáo lạ được nhắc đi nhắc lại nhiều lần. Đó là quảng cáo dụng cụ…giải phóng. Thứ cho các ông thì dễ. Chỉ là một cái ống nối vào miệng một cái hũ. Cái cho các bà rắc rối hơn một chút. Không bắt thẳng vào miệng hũ mà phải qua một dụng cụ trông giống như chiếc phễu. Không thẳng đứng như chiếc phễu dùng để chiết nước mắm mà nằm ngang rất dễ sử dụng. Tôi nghĩ trên đời ít chuyện tình cờ. Sự xuất hiện những quảng cáo dụng cụ này liên tục trên mạng chắc cũng mang ý nghĩa nào đó.

Ngồi riêng tư trong xe coi phim là một điều thú vị khi chỉ có hai ta trong xe. Chuyện đi xi nê hai người trong các rạp không được tiện lợi như vậy. Muốn có một không gian riêng, các cặp tình nhân phải tìm những góc vắng vẻ, tránh xa cặp mắt của những khán giả khác. Thời khắc này là thời khắc vàng để họ chứng tỏ tình yêu. Hai chiếc ghế có khi là thừa. Nhớ ngày đó tại Sài Gòn, khi rạp Mini Rex có loại ghế đôi, khách son trẻ tới coi tấp nập, không cần biết rạp chiếu phim chi. Họ cần chỗ hơn cần phim. Rạp Mini Rex chỉ…cách mạng tới thế là hết. Tại các nước văn minh khác người ta tiến bộ hơn nhiều. Rạp Olympia ở thủ đô Paris của Pháp đã có rạp chiếu phim giường nằm. Khán giả không mua ghế mà mua giường. Giường cũng chăn nệm, gối ghiếc như mọi chiếc giường của chúng ta tại nhà. Khán giả nằm phè ra coi phim. Bên giường còn có những chiếc bàn nhỏ để nước hoặc các thứ đồ ăn vặt. Tiện lợi hết sức. Tuy rạp Olympia chỉ mở cửa loại rạp này trong một thời gian ngắn để quảng cáo cho một tiệm bán đồ gỗ nhưng ý tưởng đáng đồng tiền bát gạo này được nhiều rạp tại nhiều nước bắt chước để kiếm bộn tiền.

Rạp Electric ở Notting Hill, Luân Đôn, là một rạp lâu đời ở Anh. Không như rạp giường nằm ở Pháp, rạp ở Anh nửa nạc nửa mỡ vừa có giường nằm vừa có ghế ngồi để thu hút được cả hai loại khách. Loại thích ngồi ghế và loại thích nằm giường. Rạp Blitz Megaplex ở Jakarta, Indonesia, có lẽ là rạp giường nằm đầu tiên ở Á châu. Chuyện này khiến tôi lại phải nghĩ ngợi. Nếu không có biến cố 1975, không hiểu Sài Gòn có tiến tới rạp giường nằm không? Tôi nghĩ rằng có, dù sao Hòn Ngọc Viễn Đông cũng không thể tụt xa hơn các nước lân cận khác. Lại nghĩ thêm, lúc đó thế hệ chúng tôi đã vợ con đùm đề, chúng tôi có cái thú vợ chồng con cái lê la trên giường coi phim không. Thiệt là một vấn nạn khó mường tượng ra!

Năm 2012, phim “Life of Pi” làm mưa làm gió trên các màn ảnh khắp thế giới, khu thể thao Espace Sportif Pailleron ở Paris đã có sáng kiến dùng bể bơi dành cho các cuộc thi đấu thể thao làm nơi trình chiếu bộ phim này. Phim “Life of Pi” lấy khung cảnh biển cả sóng nước dập dềnh. Người ta làm những con thuyền giống như thuyền của Pi trong phim, thả trong bể bơi, để khán giả ngồi trong thuyền có cảm tưởng như đang cùng bềnh bồng với nhân vật trong phim.

Tại Luân Đôn, người ta có sáng kiến xếp những hồ bơi tròn nhỏ bằng plastic trước màn hình đại vĩ tuyến. Khách mặc quần áo tắm, ngồi ngâm nước cùng người yêu hay gia đình, coi phim một cách mát mẻ!

Đó là những chuyện xảy ra trước khi chị Covid-19 tới thăm chúng ta. Trước khi chị giá lâm, chúng ta đã có một thời gian sống theo ý thích. Chuyện chi cũng có thể làm được. Chuyện gài chút lãng mạn vào thú xem xi nê của chúng ta chẳng hạn. Ngồi trong phòng tối, nghếch mặt lên màn hình, riết cũng nhàm chán. Người ta mang màn ảnh ra ngoài trời, tìm một chút không khí mới cho thú tiêu khiển đã trở thành cũ. Ngồi trên ghế nệm như trong rạp chứ không phải trong xe hơi. Dân Ý vốn có một nền văn hóa lâu đời với những thành quách cổ xưa. Đế quốc La Mã đã có một thời kỳ rực rỡ. Kỹ nghệ điện ảnh có nhiều phim nói về thời kỳ này. Người ta đã có sáng kiến chiếu những phim lịch sử La Mã ngay trong những di tích của đế quốc này. Tại đấu trường Coliseum ở La Mã, người ta đã biến thành một rạp chiếu phim lộ thiên. Ngồi ngay tại phế tích xưa, nhìn trên màn ảnh những nhân vật nam trong những bộ quân phục cứng như sắt thép, những nhân vật nữ với những manh áo choàng tha thướt tưởng kín đáo nhưng lại lộ liễu một cách cố ý, nhìn khung cảnh đền đài giát vàng lộng lẫy, đi đứng, nói năng trong khung cảnh xưa còn sót lại, khán giả như sống thực mà giả, giả mà thực, lẫn lộn nhau. Đó là một kinh nghiệm nhớ đời của một lần thưởng thức nghệ thuật thứ bảy.

Tại Sydney của Úc, người ta cũng đã dựng một rạp chiếu phim lộ thiên ngay bên bờ sông. Khách vừa coi phim vừa chìm đắm trong khung cảnh hữu tình với sông nước trước mặt.

Tại bãi biển Amante ở Ibiza, Tây Ban Nha, rạp chiếu bóng ngoài trời được thiết lập trên một ngọn đồi. Khách vừa xem phim vừa ngắm cảnh thành phố rực rỡ ánh đèn ở phía dưới.

Các nhà tổ chức có nhiều sáng kiến làm cho việc coi xi nê như một kinh nghiệm thích thú để đời. Nhưng đó là thời kỳ trước khi chị Covid-19 giáng trần. Sự xuất hiện của chị đã làm đảo lộn cuộc sống, đẩy chúng ta vào một thế giới đầy lo âu khắc khoải. Có cố gắng lắm thì chúng ta cũng chỉ “vui là vui gượng kẻo là”!

SONG THAO 07/2020

Website: songthao.com