1226. LUÂN HOÁN 9 bài thơ trích từ tập thơ HƯƠNG ẤU THƠ

LÝ LỊCH CHIỀU DỌC -

ĐOẠN ĐẦU ĐỜI HỘI AN

ngày tháng ấu thơ tôi

chẳng thể nào được biết

mẹ, chị kể nghe thôi

chắc ít nhiều sai biệt:

được sinh ở Hội An

cùng lúc với chị Hạc

bác sĩ Tô Thành Giang

đỡ tôi tha hồ khóc

bị cử gọi tên Châu

thường được gọi là Huýnh

với vần H khởi đầu

cả nhà đều như vậy

hình như gọi Ngọc Châu

tránh bị trêu "quýnh quáng"

âm đọc tương tự nhau

(cha con tên Huýnh Hoán)

*

mẹ đang là nhà buôn

nho nhỏ nông lâm sản

cha theo nghề tầm thường

kế toán ngành Kho Bạc

có một điểm khá vui

qua những ngày "trong tháng"

tôi đã rất đàng hoàng

chim được giấu khá kỷ

khi biết bò biết đi

áo quần luôn được mặc

rất hiếm khi phải "nu"

vì sơ hở ngã bệnh

của giống đâu dễ khoe

mẹ cha phòng ma quỉ

bọn xấu vẫn lăm le

chờ bắt đi con quí

*

èo uột rất khó nuôi

mẹ (quen gọi bằng má)

bán khoán cho chùa Cầu

hết hạn mười ba tuổi

tôi tập đứng khó khăn

nhưng tập đi rất lẹ

đã đứng là phải đi

đã đi thường thường chạy

lủi thủi chơi một mình

khoái nhất ngồi vọc đất

một hôm bất thình lình

thằng bạn qua cắn bụng

thằng bé này khôn ranh

mập hơn tôi chút đỉnh

dấu răng sữa phai nhanh

vẫn nhớ, phải tình bạn ?

*

chưa biết gì Hội An

ngoài cây vông đồng lớn

gió từ lá lang thang

qua nhà gọi tôi mãi

nhớ nhất những đêm trăng

vào những mùa khô ráo

nằm chõng chờ ánh đèn

gánh chè người bán  dạo

lựng chựng qua sáu năm

bắt đầu vào mẫu giáo

mẹ sinh thêm em Hân

(tháng Hai năm Bốn Bảy)

*

chỉ hơn nửa tháng sau

cuộc tản cư vội vã

tuy không nhớ thuộc làu

ít nhiều đã có tả:

"...mẹ ngồi ẵm em trai

bỏ lọt tiếng thở dài

rơi qua dòng tóc dính

hương thơm chiếc trâm cài

...

ghe trôi trôi êm êm

nhung nhúc đàn sao đêm

bò lần theo hộ tống

buồn buồn tôi ngủ quên..."

*

vậy là xa Hội An

nơi cuống rún tôi bón

nhờ đó đất hóa vàng

đúng sai ai biết được

mạng gởi trên chùa Cầu

không có giờ tháo xuống

vẫn ở đó hay đâu

chút hồn tôi còn vướng ?

LINH TINH KỶ VẬT

nghèo trần thân vẫn vui đời lây lất

cùng những đồ chơi lỉnh kỉnh đáng gì

bạn triệu phú tồn kho toàn báu vật

lưng trần ta há chẳng cõng vật chi

một hòn bi được viên từ đất sét

một bàn cờ vẽ trên ván nhám thô

ngửa nắp ken viết nhét vào Sĩ, Mã...

Tốt sang sông Tượng, Tướng khó thờ ơ

lượm hột xoài ai quăng trên đường đất

tiện làm cối xay luồn chỉ kéo chơi

cái chong chóng làm bằng bìa vở cũ

cũng một thời gió quay tít bên trời

bắt con kiến thả bơi trên dòng nước

bứt cỏ làm cầu nhìn nó leo lên

để tập bơi cho chuồn chuồn cắn rún

đạp mẻ chai đắp đất bột, hết liền !

kỷ vật tôi không chỉ là hiện vật

mà còn là những sinh động thân thương

tôi sẽ chọn mỗi ngày ra một món

để nâng niu hồi tưởng thuở thiên đường

tôi tin chắc bạn cùng tôi sống lại

một vài giây cho từng vật trưng ra

dù bạn có là trời tôi là vực

cũng không hề khác biệt cái tuổi hoa

bạn đá bóng bằng trái banh tennis

tôi chơi bằng quả bưởi, nhúm rơm khô

cũng lắt léo dắt loanh quanh và sút

cũng trầy chân sứt móng khác chi nào

kỷ vật cũ vẫn ngủ yên bạn ạ

dù đời ta dài ngắn có khác nhau

tôi xấp xỉ đã gần lên bảy chục

kỷ vật trở thành viên thuốc giảm đau

một cuốn sách, một lá thư, một mẩu tượng

một con chim, một con cá, một cành hoa

một nụ hôn hay tát tai rát má

vẫn thở cùng tôi tha thiết đậm đà

bạn chớ trách tôi khoe khoang quá đáng

mượn của người để phong phú của riêng

không đâu bạn, ba hoa thì có thể

nhưng cầm nhầm không có đất bén duyên

cũng nói trước, hoàn toàn không sắp xếp

theo thời gian xuất hiện những đồ chơi

từng cuộc vui cũng tùy nghi trí nhớ

để đứng đi trong chữ nghĩa theo đời

sẽ cố gắng trưng ra nhiều hình ảnh

của tháng năm qua một cách hao hao

điều cần thiết giữ cái hồn trăn trở

cười nói hồn nhiên giống hệt thuở nào

thân mời bạn hãy cùng tôi tham dự

những trò chơi đã làm lớn con người

củ khoai nướng cho ra mùi khói khét

bịt mũi ngậm nghe hương vị ngọt bùi

nhân tiện đây, cảm ơn từng kỷ vật

cây mandoline, cây sáo trúc, guitar,

cái mũ cũ, đôi dép mòn, gọng ná,

dây nịt quần, tượng ngọc, chiếc mouchoir...

nhiều vô số, sẽ vịn vào tất cả

để hồi xuân bên mép mé tử sinh

rất thân thiết không gì vớ vẩn cả

và đương nhiên không lẩm cẩm hợm mình

2009

ÔNG TÔI VÀ CỔ QUAN TÀI

những năm tôi sống cùng làng

ông nội tôi vẫn thanh nhàn quan liêu

tuổi hơn tám chục chưa nhiều

nhưng ông đi đứng hắt hiu riêng nhà

ngôi nhà ngói chìm giữa hoa

cỏ cây xanh đứng bao la một vùng

mặt tiền gỗ chạm từng vùng

nhật nguyệt chim bướm chân dung lân rồng

hàng hiên nắng gió lưu thông

nhưng không bay được mùi nồng liêu trai

nhà luôn cửa đóng then gài

mình ông đi đứng nằm dài bên trong

tôi không hề dám đến gần

trừ khi có lệnh chính ông gọi vào

tình ông cháu có hàng rào

linh thiêng chi đó ít trao đổi cùng

*

ông luôn tự tại ung dung

còn tôi như bị lấy cung run hoài

miệng nói mắt len lén coi

năm bảy gốc cột tròn vòi vọi cao

giường nằm ghế ngồi lẫn vào

bóng tối nhợt nhạt ơ thờ chung quanh

trong ánh đèn leo lét xanh

cái hòm gỗ đỏ trở thành áng thư

trên nắp ly nước còn dư

một ống đựng bút lông như hoa tàn

mấy cuốn sách hẹp bề ngang

bìa nổi chỉ đóng những dòng thẳng ngay

*

ông bảo tôi xòe bàn tay

cúi sát mắt ngó định ngầy la chi

nhưng không ông chẳng mắng gì

nhẹ bảo đọc đoạn cổ thi mù mờ

tôi bước thận trọng không ngờ

vấp cái ống nhổ đồng to cuối giường

bấy giờ ông thật dễ thương

bảo cháu cẩn thận, vào thường thăm ông

ra ngoài xong mới yên lòng

bỏ xuống gánh nặng sợ ông nội mình

chưa kịp thuộc tam tự kinh

cha tôi đã để hình ông bàn thờ

*

cổ quan tài tôi đã sờ

cùng ông biến hóa nấm mồ cỏ xanh

sau ngày chấm dứt chiến tranh

đổi huyệt ông chọn không đành phải theo

trong vài ba tuần bay vèo

cuộc đời đúng nghĩa bọt bèo phù du

ông không xuống tóc nhưng tu

thâm niên lập cõi âm u từ đường

nhớ ông, cha ngậm ngùi thương

càng nao nao thấm thiá buồn riêng tôi

chỗ mình nằm khó có rồi

có đâu âm phủ trên trời mà mong ./

SÔNG LÀNG

1.

làng tôi có đến hai sông

cuối làng sông Cái mênh mông rời nguồn

bao la mang một nỗi buồn

cò sang ngang thế cánh buồm trắng trôi

gió ru dòng nước bồi hồi

hai bên bờ bãi vắng người ngó nhau

sông nằm đón những vết đau

lâu lâu hà bá vuốt râu tóc người

mây xanh mây trắng trên trời

như sợ đạn lạc cũng lười tắm sông

làng tôi dân không được đông

bên kia tôi ngỡ rằng không có người

sông cô độc sống buông xuôi

bến xuống mờ dấu chân đời xa xưa

linh hồn ánh nắng làn mưa

còn chăng không rõ tôi chưa hiểu nhiều

2.

đầu làng sông thật đáng yêu

một dòng nho nhỏ mỹ miều lá hoa

cành non lấn ngã cành già

uống hương nắng sớm thiết tha chan lòng

tim tím hoa súng thong dong

giữ quanh mình những sợi rong bồng bềnh

gió đưa nước chảy êm êm

nhiều khi như đứng nhìn lên bầu trời

thúng gióng người nối chân người

lại qua tiếng nói giọng cười khoan thai

chị đưa đò dáng mảnh mai

dầm sào thay đổi oằn vai theo ngày

dĩ nhiên tôi từng loay hoay

xuống đò ngồi xổm rửa tay chân mình

vốc lên bụm nước thân tình

vẩn vơ nhìn ngụm thủy tinh trong ngời

3.

bốn năm được ở làng tôi

tắm mưa tắm giếng dầm người trong sông

tôi chưa hề có một lần

tắm sông kỳ đất, ham lòng vòng bơi

tôi sợ nước đục vì tôi

hay là lười biếng mải vui nô đùa

dù bao giờ tôi cũng thua

bơi thi như thể con rùa tập đi

mẹ thường nhắc "liệu hồn mi!"

nhà có noi đó, bơi chi cho nhiều

xuống nước rồi vẫn cứ liều

cảm ơn hà bá chưa yêu thương mình ,/

CÁI LỜ ĐỒNG XANH  

trời mưa rả rích cả ngày

cá đồng lớn bộn hổm rày đó thôi

nhà Trung nhắc khéo nhà Bồi (1)

tôi nghe để bụng chờ thời làm theo

âm thầm khều nhẹ bụng heo

rũ cháu Thương cùng chạy vèo qua sông

đi vòng rìa chợ Miếu Bông

mua được một cái lờ, trông ngon lành

qua đám bả mía ruồi xanh

bay lên như thể đồng thanh chúc mừng

nghe trong bụng mùi thơm lừng

bờ mương cỏ lúa cọ lưng thầm thì

*

nước cạn Bến Lội, không đi

lên đò chị Bảy cấp kỳ về luôn

giấu lờ vào sát vách tường

kéo tàu cau đậy khiêm nhường lôi thôi

nhìn ngang ngó dọc một hồi

rình cha đọc sách mỏi người ngó lơ

nhanh chân đẩy cửa bước vào

giả vờ lấy vở ngồi gào liền hơi:

un một... quart bốn... dix mười...

soldat lính tráng mỉm cười sourire

dòm chừng chạng vạng, ra bìa

ruộng xanh ếch nhái ngoài kia mặn nồng

*

xách lờ giả bộ đi-đồng

men theo bờ ruộng vạch dòng nước thông

đặt lờ sát đất, khít hông

bức cỏ dậy lại như không có gì

sớm mai sè sẹ ra đi

giở lờ... con cá-rô vi vảy xừng

không quen nắm, bị cá vùng

gai vi đâm nhói tưởng chừng lủng tay

cơn đau như thể gió bay

lòng vui xóa hết mấy giây trời trồng

ngày theo ngày lẻn ra đồng

thả lờ quanh quẩn đường vòng ruộng thơm

bữa hên lờ nặng vài con

hôm xui được mấy cọng rong đen sì

qua một đêm mưa rầm rì

nằm mừng nước lớn ít chi cũng là...

*

trời ơi sao lạ vậy cà

cái lờ ai đạp méo ra thế này ?

nan tre mảnh khảnh như dây

bàn tay khéo léo uổng thay cái lờ

giận mình che giấu lơ mơ

để ra nông nổi mất lờ, tức không

đứa nào dám giỡn mặt ông

chờ coi sẽ đạp hết không chừa gì

ý hùm gan sứa tí ti

thôi đành vuốt bụng quên đi cái lờ

nằm buồn một đống ngu ngơ

trăn qua trở lại từ giờ hết chơi

năm bảy con cá đổi đời

nhốt trong hồ gạch lần hồi chết queo

con nằm xác vướn chân bèo

con lơ lửng nổi như treo nỗi buồn

vớt ra, thương thật là thương

đem chôn xuống mé con mương sau hè

lờ tre ơi hỡi lờ tre

bén duyên chưa ấm trơ que lạt nằm

*

nặng lưng mang cõng tháng năm

nhiều khi nằm nhớ ruộng đồng quê xưa

nhiều đêm rả rích trời mưa

nhớ lờ như thể mới vừa hôm qua

cái lờ bắt cá đấy nha

không phải là cái ông cha thích dùng

nghe âm đừng vội hình dung

tôi không ẩn ý, chung chung chỉ là

vài giây nghĩ về quê cha

nhớ bốn năm sống sát da ruộng đồng

mươi câu vụn từ trong lòng

nở như bông súng trên dòng đò đưa

viết bao nhiêu cũng không vừa

nỗi buồn nỗi nhớ vãi bừa ra đây

mời người đồng cảm nhẹ tay

giở trang kỷ niệm gió bay cuối trời

MỘT GÓC CÔ ĐƠN BẤT NGỜ

nhà ngang một vách kín tường

một vách tường thấp gió luồn tự nhiên

phía tường thấp được dính liền

một sân gạch nhỏ cổng riêng ra vào

chuồng bồ câu xây khá cao

phía dưới ảng nước sát rào khuôn viên

liền ngay đó là mái hiên

nhà bếp rộng thoáng gắn liền vườn sau

nơi có vài cây mãng cầu

ổi và chuối mít chia nhau giữ nhà

ngày nào tôi cũng dạo ra

rình vành khuyên líu nhẩn nha nhánh cành

con mèo tam thể tinh ranh

nằm im như đã biến thành lá khô

ra ngó quanh rồi đi vào

hai tay trống rỗng tỉnh khô buông dài

*

nhà ngang chẳng có bóng ai

những món vật dụng khoan thai yên nằm

cái cối xay lúa ngậm câm

cái cối giả gạo nâu bầm đứng trơ

thúng, nong, nia, rỗ... khù khờ

bên cái chỗi đót lơ mơ đã cùn

phủi sơ mặt ghế đẩu vuông

tôi ngồi đếm tiếng cu cườm xa xa

bực mình nghĩ mãi không ra

làm chi hết buổi trưa qua một mình

mẹ đang ngủ ở nhà trên

con Thương thằng Thiệu nằm bên cạnh bà

tự dưng tôi tưởng mình là

một món vật dụng phôi pha lâu ngày

thịt da đóng lớp buị dày

tôi thành tỉnh vật phủ đầy cô đơn

LỚP HỌC THỜI Ở TIÊN CHÂU

nằm úp sấp trên nền bằng, lát gạch

tôi viết chữ i rồi tới chữ tờ (t)

giấy tự túc, viết lá tre sắc nhọn

bài tập tôi thành họa phẩm rất thơ

vốn rắn mắt tôi lén sờ các tượng

như gãi lưng thọc léc các vị thần

ngự trong đình, nơi chúng tôi ngồi học

thế nên rồi, tôi, các ngài quen thân

chắc nhờ vậy tôi vụt lên giỏi nhất

lớp thầy Y ở miệt núi Tiên Châu (1)

thằng nhóc thị thành nhiều khi làm phách

hắn ỷ y các thần cho vuốt râu

*

lớp tôi học gom chừng vài chục đứa

có anh Phương tuổi sắp làm chồng

con Thanh Thận mắt đen như hột nhãn (2)

nó nhìn tôi, sao tôi lại bồn chồn

tôi còn nhớ thêm một thằng láu cá

tên Em A (vì lớp có hai Em)

thằng nhóc này thân với tôi bậc nhất

đi học đi chơi kè kè một bên

còn một đứa, nhớ không ra tên được

sau mấy tuần đến lớp hắn đi luôn

ăn chuối-chát bỗng nhiên lăn ra chết

thành bạn đầu tiên, tôi có mấy ngày buồn

*

đình lớp tôi nằm giữa đồi xanh lá

cau, quế, tiêu, thơm, mít, lòn-bon, chè

lẫn lộn với đám rau-sưng, lá-lốt

bù-chao-lùm, bìm-bịp với đàn ve

ngày một buổi tôi đều đều đến lớp

học đánh vần, tập viết, hát linh tinh

và cũng học luôn tăng gia sản xuất

nuôi đàn gà tự túc thật xinh xinh

giữa giờ học vẫn thường hay chạy trốn

dưới bóng cây kè đá ở quanh vườn

khi máy bay bà già rên rên tới

nằm ngửa nhìn lên cười với chuồn chuồn

thầy Y tôi, đúng là tên đích thật

không phải là mẫu tự tôi đặt ra

thầy hiện tại đang sống trên đang Mỹ

và đương nhiên đã là một ông già

còn các bạn, tôi hoàn toàn không biết

cả cô em Thanh Thận, tôi... lạ kỳ

năm, sáu tuổi chẳng lẽ nào mê gái

sao rõ ràng còn nhớ đến năm ni ?

ở đâu hỡi những người xưa cảnh cũ

nếu đọc thơ tôi xin hồi đáp một lời

tôi thằng Huýnh, tên cúng cơm xưa cũ

vẫn giống cò-ma và mãi ham chơi

2004

TẮM MƯA RÙNG 

mưa rừng đạp ngã bóng chiều

sấm chạy theo chớp xiêu xiêu mái trời

nước không kịp nhịp nhàng rơi

đổ ập cả khối, khắp nơi mịt mù

vang rền điệp khúc u... u...

đất trời co cụm hình như dính liền

đàn gà đứng lặng trong hiên

chân co mặt cúi thành hiền triết ngay

cho dù tôi rất lẹ tay

hạ cây chống cửa, nước đầy cả lưng

sẵn đà tôi tuột luôn quần

xông ra sân đất thư hùng với mưa

mưa đầy bản lĩnh, chẳng vừa

quất khắp mình mẩy chẳng chừa chỗ mô

tôi đây có ngán chi nào

bụm chim co cẳng chạy ào ra luôn

chim lạnh, teo như con trùn

nước miên man phủ suối nguồn thịt da

hết nơi chạy, tôi la cà

bên đường tre dẫn nước qua lu sành

(cha tôi buộc bẹ chuối xanh

quanh thân cau để làm thành vòi cong

nước từ tàu cau xuôi dòng

xuống thân rồi đổ vào lòng máng tre)

tôi ngồi táy máy vuốt ve

dòng nước đang chảy như nghe tiếng rừng

trời mưa một chặp rồi ngừng

tôi vào mặc áo còn quần chưa khô

CÂU CÁ THỜI TRẺ CON

rút một nam vạt giường

ai bỏ ngoài bờ mương

tước nhỏ sợi dây chuối

một đầu cột con trùn

thả xuống nước chờ đợi

cá móng như xem thường

lão ngư ông con nít

mặt mũi chưa bất lương

bất chợt theo gió thổi

dây chuối hơi run run

con cá nào giỡn mặt

làm rung nan vạt giường

nhanh tay vội giật phắt

thân cá bằng ngón tay

tung lên rồi rơi tỏm

xuống mặt nước biến ngay

ngồi câu từ xế chiều

mê miết sang chạng vạng

giật cá lên thật nhiều

con nào cũng chỉ hoảng

mồi không có lưỡi câu

chỉ con trùn oằn oại

chắc cá cũng ít đau

mất vía trong nháy mắt

gió hát bờ tre xanh

nước theo dòng thủy lợi

mây trắng lẫn trời xanh

chập chờn loang mặt nước

thòng chân đất lanh chanh

đưa qua rồi đưa lại

đám cỏ gà loanh quanh

chỗ ngồi như nệm mát

nước trong vắt trong veo

thấy rõ mặt đất thịt

không cá rô cá tràu

khá nhiều cá mại lội

thân chúng trắng như vôi

hụt hơi ngoi lên thở

hay biết khoái mây trời

tập búng mình vươn tới

*

không đá kiện, đá banh

không bắn bi, u mọi

toi ngồi câu trời xanh

rớt một vùng dưới nước

cá ăn, dọa, giật chơi

không màng chuyện có được

tôi không câu chính tôi

mặc bóng nghiêng mặt nước

ước chi có vạt giường

hôm nay ngồi câu lại

giữa dòng chảy đời thường

tôi câu tôi giữ lại

không có bờ tre xanh

cũng không dòng thủy lợi

vẫn còn nguyên trời xanh

cùng tôi thơ dại mãi

hồi tưởng là trò chơi

mang lại niềm hạnh phúc

những ngày sắp cuối đời

nụ cười ít thành tiếng

LUÂN HOÁN

(Trích từ tập thơ HƯƠNG ẤU THƠ)