TỪ THẾ MỘNG
Nguyễn
Bắc Sơn, nhà thơ đông phương
Chân dung Nguyễn Bắc Sơn, dinhcuong, 2014
....Người này đọc,
người kia đọc, chuyền tay nhau để mọi người cùng đọc, đến Chu Tử, một anh chàng
nhà văn coi trời bằng vung, cũng vung tay, đưa thơ Sơn lên trang nhất, bên
trái, nơi trang trọng nhất dành in quan điểm của tờ báo, mang tên “ Sống ” của
mình. Rồi Thanh Tâm Tuyền, Mai Thảo, Nguyên Sa...những đại thụ thơ văn ngày đó,
cũng đồng loạt vỗ tay reo Sơn....
Tôi viết về Nguyễn
Bắc Sơn là viết về một người bạn, tuồi trẻ hơn mà tài cao hơn.
Sơn sinh năm 1944,
tại Phan Thiết, Bình Thuận. Tôi quen Sơn qua Tôn Thất Trâm ( Đài Nguyên Vu ),
người bạn ở trọ trước mặt nhà, cùng tôi chơi với nhau rất thân, bởi cùng yêu cổ
văn, mê Lý Bạch, Đỗ Phủ, Tào Tuyết Cần,Vương Trực Phủ, Tư Mã Thiên...Trâm thổi
sáo, ngâm thơ, vẽ, ngón nào cũng tài hoa hơn người, nhất là làm thơ tình thì
... tuyệt. Tôi phục sát đất. Còn Sơn ư ? Sơn chỉ là một chú nhóc - nhỏ hơn Trâm
4 tuổi và tôi 7 tuổi - tôi đâu cần biết chú là ai.
Mãi tới năm 1972, khi
tập thơ “ Chiến Tranh Việt Nam và Tôi ” ra đời, in tại Sài Gòn, chú bỗng vươn
vai, cao vượt lên, khiến cho nhiều người phải ngước nhìn.
Thơ Sơn không phải
bài nào cũng hay ( xưa nay có người nào được vậy ), nhưng phần nhiều đều toát
lên một vẻ gì rất lạ, rất riêng. Thấm đẫm Phật, lão, Khổng. Sơn làm thơ như
nói, như hát, rất nhanh nhạy, phóng túng, không câu nệ bất cứ hình thức biểu lộ
nào, cốt thoải mái, sướng khoái là được.
Ta vốn ghét đàn bà
như ghét cứt
Nhưng vì sao ta lại
yêu em ?
( Trên đường tới nhà
Xuân Hồng )
Mai ta đụng trận ta
còn sống
Về ghé Sông mao phá
phách chơi
Chia sớt nỗi sầu cùng
gái điếm
Vung tiền mua vội một
ngày vui
( Mật khu Lê Hồng
Phong )
Mùa này gió núi mưa
bưng
Trong lòng thiếu rượu
anh hùng nhát gan
( Một tiếng đồng hôa
trước khi lên đường hành quân )
Đặc sệt Nguyễn Bắc Sơn, mà sao lạ ta cứ
thấy có mình trong đó, một thằng con trai thời chiến không biết sống nay chết
mai, đến chợp măt còn “ nghe súng rừng xa nổ cắc cù ”.
Thì thôi chứ, ta còn
giữ gìn ta mà làm gì, cứ tung hê lên, phá phách đời ta cho đến hết, rồi có ra
sao thì ra.
Đọc, cứ muốn hét to,
cho hả !
Người này đọc, người
kia đọc, chuyền tay nhau để mọi người cùng đọc, đến Chu Tử, một anh chàng nhà
văn coi trời bằng vung, cũng vung tay, đưa thơ Sơn lên trang nhất, bên trái,
nơi trang trọng nhất dành in quan điểm của tờ báo, mang tên “ Sống ” của mình.
Rồi Thanh Tâm Tuyền, Mai Thảo, Nguyên Sa...những đại thụ thơ văn ngày đó, cũng
đồng loạt vỗ tay reo Sơn. Thì thôi chứ, cái hạt cát ngâm ngùi như ta, làm sao
thốt nổi nên lời !
Tập thơ theo thời
gian đã biến thành của lạ xưa nay hiếm. Nhiều người muốn được in lại, nhưng làm
sao in ? Thời thế đã thay đổi. Phải sửa một đôi chữ, phai bỏ một đôi câu, nhiều
bài phải cắt trọn đi một cách đáng tiếc. Nhưng được cái là thêm vào được một số
bài thơ mới, rất Sơn. ( Đã gởi kèm một ít cho Thư Quán Bản Thảo ). Tập thơ xuất
hiện dưới một tên mới, là tựa của một bài thơ cũ: “ Ở Đời Như Một Nhà Thơ Đông
Phương ” ( 1995 Tp.HCM ). Người làm cái công việc đáng yêu này, tên Nguyễn
Thanh Trịnh, nhà văn, nhà biên kịch trẻ đầy triển vọng trước 1975.
Sách in ra, vèo là
hết. tôi được tặng một tập, cũng không giữ nổi vì phải tặng lại cho người bạn
thơ từ phương xa về.
Nguyễn Bắc Sơn có cái
tính ( tôi thích dùng chữ tật hơn ) rất dễ thương mà tôi nghĩ hiếm có nhà thơ
nào được vậy, là thơ mình ai muốn sửa, cứ sửa. Đừng nói một chữ, một câu, mà
thậm chí đến cả một khổ thơ đảo lộn tùng phèo hết trơn, cũng mặc kệ. Thành ra
thơ Sơn có rất nhiều dị bản là vậy.
Tôi có một người bạn,
cặp mắt to gần bằng nửa cái rổ của Kim Thánh Thán, một hôm tới chơi nhà, móc
túi lấy một bài thơ do mình chép tay của Sơn, khen hay không chịu nổi. Tôi đọc,
đúng là hay không chịu nổi thiệt. Vội chép lấy chép để, làm của riêng ngâm nga
chơi. Từ đó đi đâu gặp chỗ nào có bạn bè đông vui, là tôi trợn mắt, hoa chân
múa tay, đọc. Bạn nghe, vỗ tay miết.
Bạn biết đó là bài
thơ nào không ? Một bài rất cũ - mà cái thằng tôi lạc hậu này, sao lại quên
béng đi mới lạ chứ - chắc nhiều bạn còn nhớ hết. Tôi chép ra đây, bạn sẽ thấy
kỳ kỳ, bởi nhiều chữ đã thay đổi, bài thơ đọc tréo ngoe hết trơn.
MAI
SAU DÙ CÓ BAO GIỜ
Đêm Phù Cát mặc dù
bên ngoài trời rất lạnh
Nhưng trong căn nhà
tranh của thiếu úy Hồ Bang
Có tình bạn nồng nàn
như rượu chôn nhiều năm dưới đất
Có câu chuyện tình
thi vị mang mang
Vì ta nghĩ đàn bà
người nào cũng như người nấy
Nên ta nhủ mình thôi
hãy quên em
Nhưng đàn bà đâu có
phải người nào cũng như người nấy
Nên suốt đời ta nhớ
nhớ quên quên
Vì ta nghĩ trời sinh
một mình ta là đủ
Bởi đám đông quậy bẩn
nước hồ đời
Nhưng lại nghĩ trời
sinh thêm bè bạn
Để choàng vai ấm áp
cuộc rong chơi
Dù mỗi ngày ta có xé
đi năm, mười tờ lịch
Nhưng thời gian đâu
có chịu trôi nhanh
Dù đen bạc là nơi cố
xứ
Nhưng đi biền biệt cũng không đành !
Thật khác với nguyên
bản trong Chiến Tranh Việt Nam Và Tôi phải không bạn ? Vậy mà hôm Sơn cùng thầy
Vĩnh Giên lên thăm, bảo có người ở Pháp cần mà không tìm đâu ra, nhờ tôi chép
lại giùm. Đọc xong, Sơn có tỏ vẻ gì khác đâu, ngoài đôi mắt sáng khác thường.
Nguyễn Bắc Sơn, cái
anh chàng quen sống phóng túng, ưa la cà với bạn bè, ai rủ cũng đi, không rủ
cũng đi, đi bất cứ đâu, ở bất cứ nơi nào có bạn, không cần biết trong túi có
gì. Bởi anh chàng có gì, đã móc túi ra ban phát cho kỳ hết: cụ già, người tàn
tật...mà chàng cho là những vị Phật sống trên đời, ngửa tay ra xin, là chàng
không bao giờ từ. Chỉ tội cho người vợ xinh đẹp của chàng đi tìm tá lả đến mấy
ngày cũng không thấy. Phải tót lên xe, đỏ mắt đưa về.
Sau khi in tập CTVNVT
được mọi người công kênh, Sơn nẩy ra ý viết “ Tư Tưởng Nguyễn Bắc Sơn ”. Còn
trẻ, ai cũng ấp ủ một giấc mộng lớn, được thôi. Có người nói Sơn dóc tổ, con
nít mà đòi lên mặt làm triết gia. Cũng đúng, sống ở đời mỗi người một ý, hơi
đâu, đường ta ta cứ đi. Lớn tuổi, mộng tan dần, đường ta đi khó.
Sơn ốm tong, má hóp
nhưng mắt sáng kỳ lạ, người chắc nụi. Sơn tập võ thuật từ nhỏ, huyệt đạo nào
cũng rành. Lớn tuổi, những lúc rảnh rỗi, Sơn thường châm cứu, cứu người, nghe
nói cũng khá. Mấy năm nay, Sơn bỏ ra ít nhiều công sức, biên soạn cuốn “ Tiểu
Luận Về Thy Đạo ” dài 9 chương, đại ý dùng thơ chữa bệnh giúp đời. Sơn chép
tặng tôi một chương, tôi đọc đến hoa cả mắt, vẫn không hiểu làm sao chỉ đọc thơ
không mà chữa được bệnh. Thơ phần nhiều trích trong truyện Kiều của Nguyễn Du,
và những Mưa nguồn, Lá hoa cồn...của Bùi Giáng. Mộng tưởng cao xa, lời lẽ gần
như khùng khịu, xin lỗi, tôi giữ làm gì, bèn đem cho bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc, đọc
chơi. Nghe nói Sơn đã gởi tập tiểu luận này qua Canada, để phổ biến và để
lãnh...giải thưởng lớn !
Chữa bệnh bằng thơ
cuả Nguyễn Bắc Sơn thì tôi không tin, chớ đọc thơ Sơn để nhắm rượu thì thú
tuyệt, tôi làm hoài. Bạn đến chơi nhà bất ngờ quá, đồ nhắm đâu có sẵn, bèn bày
rượu, lấy thơ Sơn ra ngâm: “ Đàn bà dễ sợ quá ta / Thịt đang liền lại xé ra làm
mồi ”. Mồi cỡ đó, hỏi lòng nào không say !
Tôi tên thật là
Nguyễn Đình Tư, vì trong lớp đệ thất trường Phan Bội Châu xưa năm 1952 ở Phan
Thiết, có một Tư nữa là Trần Văn Tư. Bạn bè bèn đặt cho Tư nhỏ nhắn như con gái
là Tư Nữ, còn tôi đảo ngược là Tư Đình. Chết tên từ đó. Nguyễn Bắc Sơn đùa: “
Tư Đồ, Tư Mã, Tư...Không / Ba Tư dồn lại thành ông Tư Đình !”. Dồn mấy cũng
được ( càng dồn càng sướng ), bởi tôi vốn phường mê gái, thấy gái đẹp là mắt
sáng rỡ. Nghe, nhập tên, nhớ hoài !
Sơn, với ai, cũng dễ
thương, dễ gần. Gặp bạn, là vung tay làm thơ, tặng bạn . Chữ viết như bay trên
mặt giấy. Thích quá, còn vẽ thêm hai con mắt to tổ chảng, chắc là để hào quang
chiếu rọi lên thơ.
Vì vậy, Sơn làm thơ
nhiều, nhưng giữ chẳng được bao nhiêu. Bạn bè giữ hết. Thương Sơn, xin góp nhặt
lại giùm. Bài viết này cũng chính là một phần của sự góp nhặt đó, dù rất nhỏ.
Phan Thiết, 12.5.2005
(Nguồn: Thư Quán Bản
Thảo số 20 - 2005)