Một cánh đồng bắp của người Amish ở Pennsylvania, Hoa Kỳ - Photo by Stan Dzugan (2018)
NGƯỜI AMISH LÀ AI?
VÌ SAO HỌ DI CƯ SANG CHÂU MỸ?
Vào thế kỷ 16, nhiều tín đồ Thiên Chúa Giáo ở Châu Âu tham gia phong trào Anabaptist Movement vốn chủ trương không rửa tội cho trẻ em, mà chỉ rửa tội cho người lớn - khi họ đã có thể ý thức được sự chọn lựa đức tin của họ. Họ bị ngược đãi, bị phân biệt đối xử, một số người bị giết. Nhiều người trốn vào vùng rừng núi của Thụy Sĩ và miền nam nước Đức và hình thành cộng đồng người Amish. Amish chính là giáo phái Tin Lành tách ra từ một giáo phái Tin Lành đã hình thành trước đó, Mennonites.
HỌ THEO ĐUỔI NHỮNG GIÁ TRỊ NÀO?
Họ theo đuổi một lối sống đơn giản, khiêm tốn, hiếu hòa, kiên nhẫn, nhường nhịn lẫn nhau, quên đi bản thân, hết lòng vì cộng đồng. Kiêu ngạo và chủ nghĩa cá nhân là những thứ tối kỵ đối với người Amish.
Cảnh xây dựng một nhà kho chứa nông sản của người Amish..
Những hình ảnh như thế này là biểu tượng
về sự tương trợ lẫn nhau của người Amish.
Ngày dựng nhà kho giống như ngày hội.
Mọi thứ được chuẩn bị sẵn sàng,
đến ngày dựng lên thì cả cộng đồng cùng làm,
và cố gắng trong một ngày nhà khophải được hoàn tất.
Trong ngày này, đàn ông thì lo công việc, phụ nữ thì nấu
các món ăn ngon để chiêu đãi, còn trẻ em thì vui chơi thỏa thích.
ĐIỀU LẠ LÙNG NHẤT VỀ NGƯỜI AMISH LÀ GÌ?
Điều lạ lùng nhất là họ từ chối các tiện nghi do khoa học kỹ thuật mang lại. Họ không dùng điện, không làm chủ xe hơi, điện thoại,…Cuộc sống của họ bây giờ và 300 năm trước không khác nhau bao nhiêu.
ƯU TIÊN HÀNG ĐẦU CỦA NGƯỜI AMISH LÀ GÌ?
Ưu tiên số một là thờ phượng Chúa. Sống là khoảng thời gian chờ đợi để trở về với Chúa. Kế đến là gia đình, nông trại, và cộng đồng. Phần lớn người Amish sống bằng cách làm nông. Các buổi lễ và cầu nguyện của họ được luân phiên tổ chức trong các gia đình. Chỉ có các ngày lễ lớn hay những sự kiện đặc biệt mới tổ chức trong nhà thờ.
CÓ BAO NHIÊU NGƯỜI AMISH ĐANG SỐNG Ở MỸ?
Khoảng ba trăm ngàn người, nhiều nhất là ở tiểu bang Ohio, kế đến là tiểu bang Pennsylvania. (Một số ít sống ở Canada). Họ có lối ăn mặc riêng, với loại vải trơn, không có sọc hoặc hoa hòe, hình ảnh…
NGƯỜI AMISH NÓI TIẾNG GÌ?
Ở nhà thờ và trong gia đình, họ nói tiếng Đức. Khi đi học, họ dùng tiếng Anh. Tiếng Đức cũng được dạy trong nhà trường.
TRẺ EM AMISH ĐI HỌC Ở ĐÂU?
Họ tự hình thành và quản lý một loại trường riêng, được gọi là one-room schoolhouse, loại trường chỉ có 1 phòng học duy nhất nằm ở nhiều địa bàn khác nhau trong cộng đồng. Thường các em chỉ học tới lớp 8 thì dừng lại.
Một trường học one-room schoolhouse trong cộng đồng người Amish ở Mỹ
Nữ sinh Amish trên đường đến trường
Nam sinh Amish trên đường đến trường
TẠI SAO NGƯỜI AMISH KHÔNG DÙNG ĐIỆN?
Người Amish không dùng điện vì cho rằng điện đưa đến những tiện nghi của đời sống hiện đại, và sự cám dỗ của những tiện nghi này có thể làm hủy hoại các giá trị tôn giáo và đời sống gia đình. Giá trị mà họ theo đuổi chính là sự đơn giản, khiêm tốn trong cuộc sống. Càng sống đơn giản, con đường giải thoát sau này càng rộng hơn.
HỌ CÓ SỞ HỮU CÁC LOẠI XE HƠI KHÔNG?
Không. Họ chỉ có xe ngựa (buggy). Họ muốn duy trì một cộng đồng trong đó mọi người sống hòa hợp, chia sẻ với nhau, có mức sống gần như nhau, không có sự chênh lệch giàu nghèo. Việc sở hữu các tiện nghi đắt tiền sẽ phá vỡ trật tự của cộng đồng, dẫn đến sự chênh lệch giàu nghèo, tạo điều kiện cho tính kiêu căng, hợm hĩnh phát triển. Tuy nhiên, do nhu cầu cuộc sống, họ vẫn có thể đi xe buýt, xe lửa, taxi, hoặc thuê xe, nhưng làm chủ một chiếc xe hơi thì không.
Xe ngựa (buggy) của người Amish
Xe ngựa (buggy) của người Amish
Xe scooter
HỌ CÓ SỞ HỮU ĐIỆN THOẠI KHÔNG?
Phần lớn các gia đình không có điện thoại. Họ sử dụng điện thoại công cộng và ngày nay một số ít bắt đầu dùng cell phone.
HỌ CÓ DÙNG GAS KHÔNG?
Có. Thứ gì có thể thay thế cho nguồn điện thì họ vẫn dùng, vì nó tiện lợi hơn, nhưng không ảnh hưởng đến lối sống đơn giản của họ. Ví dụ, hệ thống sưởi, bếp gas, tủ lạnh chạy bằng gas, đèn thắp sáng… vẫn được chấp nhận.
Đèn thắp bằng gas trong nhà người Amish
CÁC WEBSITES CỦA HỌ ĐƯỢC HÌNH THÀNH NHƯ THẾ NÀO?
Chính những người Amish không làm ra những websites này vì họ không dùng điện và không sở hữu computers. Các websites này được làm ra bởi những cá nhân hoặc tổ chức có mối quan hệ với cộng đồng người Amish nhằm chuyển đến thế giới bên ngoài những thông tin chính xác về người Amish và lối sống của họ.
NGƯỜI AMISH CÓ CHỤP HÌNH KHÔNG?
Không được chụp hình cá nhân, vì Thánh Kinh của họ xem chụp hình là điều cấm kỵ. Họ quan niệm, “người ta chết để tiếng”, chứ không phải cái diện mạo bên ngoài: mỗi người đến rồi cũng phải đi, cái còn lại là cái tâm, cái đức như thế nào để mọi người nhớ đến. Người Amish không cho phép du khách chụp hình cá nhân của họ.
TẠI SAO ĐÀN ÔNG AMISH ĐỂ RÂU CẰM (BEARD)
VÀ KHÔNG ĐỂ RÂU MÉP (MOUSTACHE)?
Một bộ râu cằm dài là dấu hiệu của sự trưởng thành. Họ bắt đầu để râu cằm sau khi lập gia đình. Người Amish không chấp nhận chiến tranh, mà râu mép lại được giới quân sự ưa chuộng nên họ không phù hợp và không để râu mép.
Đàn ông Amish luôn luôn đội chiếc mũ rộng vành khi ra khỏi nhà.
Họ bắt đầu để râu cằm sau khi lập gia đình.
TẠI SAO PHỤ NỮ AMISH LUÔN ĐỘI KHĂN TRÊN ĐẦU?
Phụ nữ không được phép cắt tóc. Có như thế nào cứ để như thế đó. Họ đội khăn giữ búi tóc cho gọn nhằm thuận tiện trong khi làm việc.
Phụ nữ và trẻ em Amish
Một bà nẹ Amish dẫn con đi dạo chơi
NGƯỜI AMISH CÓ ĐÓNG THUẾ KHÔNG?
Những sản phẩm họ làm ra mang tinh chất tự cung, tự cấp thì được miễn thuế. Tuy nhiên, họ vẫn có nghĩa vụ đóng thuế bất động sản, thuế thu nhập, và các loại thuế khác.
HỌ CÓ NHẬN CÁC PHÚC LỢI TỪ CHÍNH PHỦ KHÔNG?
Không. Họ chủ trương gia đình của họ lo liệu mọi chuyện, nếu quá khó khăn cộng đồng của họ sẽ giúp đỡ. Họ không nhận các phúc lợi từ Social Security Benefits, Unemployment Benefits, Welfare Funds…
NGƯỜI AMISH TRỒNG NHỮNG THỨ GÌ Ở CÁC NÔNG TRẠI CỦA HỌ?
Bắp, lúa mì, thuốc lá, đậu nành, khoai tây, lúa mạch, rau, hoa quả… Họ dùng ngựa để làm sức kéo.
Trong nông nghiệp họ dùng ngựa để làm sức kéo
HỌ CÓ ĐI KHÁM BỆNH KHÔNG?
Họ chủ trương “phòng bệnh hơn chữa bệnh”. Vạn bất đắc dĩ họ mới tìm đến bác sĩ hay bệnh viện. Tuy không có bảo hiểm y tế nhưng họ thanh toán các chi phí chữa trị một cách sòng phẳng, vì cộng đồng của họ sẵn sàng giúp đỡ nếu như cá nhân không tự lo liệu nổi.
GIỚI TRẺ AMISH CÓ CHẤP NHẬN LỐI SỐNG NHƯ VẬY KHÔNG?
Đại đa số chấp nhận, vì họ đã quen như vậy. Một số rất ít bỏ đi, tìm đến những nơi khác. Thực tế, dân số trong các cộng đồng Amish không giảm đi, mà càng ngày càng tăng, cho thấy niềm tin tôn giáo và những giá trị mà họ theo đuổi vẫn có sức hấp dẫn mạnh mẽ.
PHẠM CAO HOÀNG
(Viết lần đầu: 2012 – Sửa chữa bổ sung: 2019)
Nguồn tham khảo:
Xem một bài hát
mô tả lối sống của người Amish
by Weird Al Yankovic