Phong cảnh ở Uganda - Nguồn: travelshoptours
Tác giả Joannita Male, người Uganda, nước Cộng hoà nằm ở
Trung Phi, từng là thuộc địa của Anh, giành độc lập từ năm 1962. Uganda hiện có
trên 34 triệu dân, ngôn ngữ chính thức là tiếng Anh. Điều dễ hiểu là đất nước
này chưa có một nền văn học nổi bật, Joannita Male chưa phải là một cái tên được
nhắc tới.
Truyện ngắn này được trích từ một tuyển tập Truyện và Thơ
của các tác giả châu Phi, giới thiệu 12 tác giả với những góc nhìn khác nhau về
cuộc sống chung quanh.
Trước hết, xin hãy đọc mấy lời Tự bạch của nhà văn nữ:
“ Tôi sẽ viết.
Từ lâu lắm rồi, tôi từng mơ trở thành nhà văn. Để có thể
dùng ngôn từ làm xúc động mọi người, bằng cái cách tôi từng xúc động, để có thể
chạm vào những nỗi đau, gợi đến những cảm xúc được giấu kín. Tuy nhiên, thật lạ
lùng, với thời gian, những giấc mơ lụi tàn, niềm tin vào chính mình phai nhạt dần,
và ta để trôi đi mất những gì lâu nay ta tin là mình làm được. Ta để mọi ước mơ
tiêu tan mất, để người khác xác định tính cách chúng ta.
Hai tháng vừa qua là một trong những giai đoạn khó khăn
nhất trong đời tôi. Tôi phải đối phó với những mối quan hệ đã đổ vỡ, với sự
chán ngán thường xuyên. Cảm thấy cô đơn, không ai hiểu được mình. Vào thời điểm
này, lẽ ra tôi phải nhờ đến quyền lực cứu chữa của việc viết lách. Thế nhưng,
ngược lại, tôi đắm chìm trong than vãn, thu mình lại và tuyệt vọng.
Giờ này, lòng tôi đã quyết: kiên trì với ước mơ, không để
nó trôi đi. Tôi sẽ là nhà văn, và với câu chữ của mình, tôi sẽ hoà giải, gắn kết,
chúc phúc, chi phối, làm khó chịu, thậm chí
chọc tức người khác. Điểm mấu chốt là tôi sẽ làm trổi dậy niềm cảm xúc
nơi người khác, mà không thế, nó sẽ mãi ẩn chìm thôi. Tôi biết tôi có thể làm
điều này, cầu xin Chúa phù hộ tôi! “
( Trích blog cá nhân của Joanita Male ), Saturday, Aug 21, 2010,
Và như thế, “ Việc làm đêm “ là một thể nghiệm của tác giả
trong việc đánh động cảm xúc của bạn đọc. Nhân vật chính, người kể chuyện, một
nữ sinh viên không được nêu tên, nói tuổi, bình thản
thuật lại một tối đi làm thêm của mình, không để chi dùng cá nhân mà chỉ để đưa
hết cho mẹ. Công việc quen thuộc của gia đình bởi mẹ cô, và có lẽ cả bà ngoại nữa,
đã từng làm. Ngày trước, mẹ cô mỗi đêm đón khách về nhà. Nay mẹ lớn tuổi không
hành nghề được, cô tiếp tục việc đó, nhưng tội nghiệp hơn, cô phải ra đứng đường
đón khách để theo về nhà nghỉ.
Cô bảo mẹ là cô đi làm nhân viên lễ tân để kiếm tiền. Mẹ
cô tin, hay giả vờ tin, cô chẳng màng, bởi cô nhớ là mẹ đã khuyên cô nên chăm
sóc cơ thể mình cẩn thận, sẽ có ngày dùng cơ thể để kiếm cơm!
Không rõ cô sinh viên làm công việc này bao lâu rồi nhưng
đêm nay, cô tỏ ra thành thạo lắm, nhiều ngón nghề lắm, biết vận dụng những chỉ
bày của mẹ và sáng tạo thêm những mánh khoé khác.
Sự việc bất thường, nếu không muốn nói là lạ kỳ, lại trở
nên bình thường trong gia đình cô gái. Phải chăng tại đất nước kia nạn mãi dâm
được công khai thừa nhận? Và cô gái sẽ tiếp tục mãi “việc làm đêm” như thế hay
sao?
Người đọc hoàn toàn tin rằng cô sẽ sớm từ bỏ công việc
đó. Cô đã mong mỏi và quyết tâm tìm đến một cuộc sống tốt đẹp hơn.
Không là một tác giả nổi tiếng, Joannita Male được giới
thiệu ở đây như một bông hoa lạ trong vườn hoa văn học nghệ thuật thế giới.
Joannita Male
Bạn cần hiểu rằng tôi không chọn cuộc sống này - chính cuộc
sống đã chọn tôi. Tuổi thơ đã ít nhiều chuẩn bị cho tôi vào cái nghề này - nếu
có thể gọi đó là nghề. Công việc này mẹ tôi đã từng làm, và mẹ của bà cũng vậy.
Tôi nghĩ là mình không thể thoát được.
Buổi tối trời lạnh, lúc này khoảng bảy giờ. Tôi tin là
hôm nay trời sẽ không mưa. Mưa làm cho công việc tồi tệ hẳn. Thật vậy, có ai ra
đứng ở hè đường khi trời đổ mưa. Bầu trời xanh thẩm, vài ngôi sao lấp lánh. Tôi
nghe nói là khi nào nhìn thấy saothì chắc chắn sẽ không mưa. Ơn Trời!
Tôi mặc bộ đầm trắng, cái áo bó sát làm nổi bật đường
cong hai bên
hông. Màu trắng là màu thích hợp để được nhận ra giữa đám congái khác, nhất là
người có làn da sẫm như tôi.
Tôi đã trang điểm xong. Mẹ tôi đã dạy tôi cách trang điểm.
Son môi màu hạt dẻ ( màu đỏ thích hợp với làn da sáng hơn ), kẻ mí mắt đậm thêm
một chút. Tôi mang giày cao gót mười lăm phân (1), chẳng phải kiểu cách gì, chỉ để dễ nhận ra. Với
chiều cao 1,55 m (2), tôi thấp bé nhất trong đám gái ở đây. Tôi không mặc đồ
lót, kinh nghiệm cho biết cách duy nhất để bắt khách là cho họ thấy trước sẽ được
gì.
Tôi đang đứng ở đường Burton, một nhánh nhỏ trước khi đến bùng binh rẽ
ra đường Yusuf Lule. Bọn
gái khác phần lớn đã ra sẵn đây. Con đường không chút ánh sáng. Tôi thích như
thế, khi có ánh đèn loé lên là tôi hy vọng sẽ có khách. Những toà nhà trên đường
này là nhà ở, cải tạo thành văn phòng. Những cánh cổng rộng với biển hiệu lớn.
Vào giờ này trong nhà không có chút tiếng động nào.
Có ánh đèn. Tôi vội cúi người xuống, vừa đủ để người lái
xe có thể thoáng nhìn thấy anh ta sẽ có được gì nếu chọn tôi. Tôi cúi xuống,
nhưng vẫn cố xoay người để anh ta có thể nhìn thấy một phần khuôn mặt tôi. Tôi
mỉm cười. Giờ này thì tôi thạo việc đó rồi. Cũng do luyện tập cả thôi. Tôi chẳng
cần phải vui mới cười được, thậm chí có thể cười khi khách đưa ra một cái giá
thấp nhất... đây là một yêu cầu của nghề mà.
Một chiếc Corona trắng
đi chậm lại gần chỗ tôi. Nhìn chiếc xe tôi biết ngay khách này sẽ không trả rộng
rãi như mong muốn, nhưng cũng từ lâu rồi, tôi biết là không nên từ chối một cơ
hội nào nếu không muốn bị đói meo.
Một khuôn mặt tối mờ nhìn tôi chăm chú, tôi chỉ nhìn thấy
được đôi mắt mở to và hàm răng bóng lộn.
“ Lên xe đi”, hắn sốt ruột la to. Hắn phải phóng đi thật
nhanh để khỏi bị ai nhìn thấy. Tôi nhảy lên xe, miệng vẫn cười. Không biết hắn
đưa đi đâu nhưng tôi phải dứt khoát chuyện giá cả.
“ Nhanh hay chậm?” Tôi hỏi lớn, hai mắt nhướng lên, tôi vẫn
thường làm như vậy.
“ Chậm, bao nhiêu? “, hắn thét lớn.
Đây có thể
là thời điểm khó khăn, tôi nghĩ thầm và đáp: “ Năm mươi
ngàn.”
“ Được.” hắn thốt lên rồi chạy thẳng ra chỗ mà tôi đoán
là Ntinda. Từ đấy về nhà không mất nhiều tiền lắm, tôi ởNaalya, khá gần chỗ hắn
đưa tôi tới. Chúng tôi dừng lại tại nhà nghỉ Max. Ai ở Ntinda cũng chọn điểm này. Chúng
tôi xuống xe, hắn chạy vội ra. Tôi theo sau như một con chó vô thừa nhận. Bọn họ
lúc nào cũng cư xử kiểu đó, hầu như muốn ban ơn vậy. Tôi ghét điều này!
Chúng tôi lên phòng, hắn lẹ làng cởi quần áo, nằm dài ra
trên chiếc giường đôi phủ chăn dày màu nâu. Mọi thứ nơi nhà nghỉ này đều buồn tẻ.
Những chiếc màn cửa xấu xí màu nâu, hợp với chiếc chăn, những bức tường màu kem
và những đồ đạc thiết yếu nhất trong phòng, tất cả có vẻ như mới được chuyển từ
một trường tiểu học gần đó về.
Mọi thứ nơi nhà nghỉ này đều buồn tẻ như vậy, ngoại trừ
khách hàng. Những khách hàng khác nhau, từ anh lái xe ôm tự thưởng cho mình sau
một ngày kiếm được kha khá, cho đến những gã tài phiệt cố che giấu thân phận mỗi
lần đi chơi.
Tôi đứng nhìn khách của mình, hắn có vẻ lực lưỡng, trông
khá hơn nhiều so với đám khách tôi thường gặp. Hắn nhìn tôi, chờ đợi. Tôi cũng
ghét điều này. Bắt đầu, tôi kéo váy lên. Tuy hắn trả tiền “ tàu chậm “, tôi định
chỉ cho hắn “ tàu nhanh “. Hôm nay tôi không
hứng thú kéo dài. Tôi sẽ thoả mãn hắn vừa đủ để hắn không nhận biết sự
khác biệt giữa nhanh và chậm. Công việc chính thức bắt đầu. Điều này tôi không
ghét lắm, tôi giúp họ thoả mãn. Tất cả bọn họ. Chúng tôi lắc lư khi chiếc giường
nhà nghỉ kêu cọt kẹt. Từ mấy phòng kế bên cũng vang lên âm thanh tương tự, như
một bài ca với tiết tấu nhịp nhàng hoà hợp. Hắn nhăn mặt như đang bị đau đớn.
Tôi biết mình đang làm rất tốt.
Đây là lần đầu tiên của hắn. Tôi tin chắc như vậy. Hắn đã
hỏi giá. Không ai hỏi giá như thế nếu không phải lần đầu.
Xong việc. Tôi nghĩ đến thời điểm này, có lẽ là lúc tôi
ghét nhất, tôi thấy tự căm ghét bản thân mình. Đây là thời điểm tôi đổ lỗi mọi
thứ lên mẹ tôi, là lúc ký ức tràn ngập tiếng mẹ tôi khóc mỗi đêm khi họ rời đi.
Những người đàn ông khác nhau mẹ đem về nhà mỗi tối. Trước đây tôi không hiểu tại
sao mẹ khổ sở đến vậy. Mẹ có thể kiếm đủ tiền để tự mình nuôi chúng tôi, mẹ là
người mẹ tốt. Bây giờ lớn lên tôi mới hiểu.
“ Trả tiền đi,” tôi quát.
Giờ tôi không cười nữa. Đến lúc lấy tiền tôi khỏi cần cười
nữa.
“ Nhưng đắt quá” Tất nhiên, giờ xong việc rồi hắn mới nhận
ra điều này. Tôi im lặng, tranh cãi
không giải quyết được gì. Tôi chỉ nhìn kỹ hắn ta. Hắn rút ra tờ bạc năm mươi
nghìn si-ling (3) nhàu nát. Nhừng đồng tiền cũ, to hơn, nhạt màu hơn. Tôi giật
lấy đồng bạc, nhét vào áo ngực trước khi hắn đổi ý. Hắn đi vào cái phòng tắm nhỏ
xíu để rửa ráy.
Vậy là đúng rồi, đây là lần đầu tiên của hắn.,
Tôi nhanh nhẹn lục túi quần hắn ta. Chẳng có gì. Tôi lục
túi áo sơ mi, có chiếc ví, mấy tờ mười nghìn nhàu nát trong đó. Tôi vơ lấy rồi
bỏ đi.
Nhà nghỉ Max thuận
tiện cho công việc nhưng có lẽ không thuận tiện vì nằm xa đường cái. Điều đó có
nghĩa là tôi sẽ phải gọi xe ôm. Tuyệt thật!
Giờ thì tôi đi về. Trước khi đi tôi đã kịp mặc chiếc quần
bó sát chân.Tôi tự hỏi không biết trước khi loại
quần bó này thịnh hành thì các cô gái mặc gì. Mẹ ra mở cửa. Mẹ mỉm cười với
tôi, bà biết là tôi mang tiền về. Cách đây khá lâu rồi mẹ thôi không đem khách
về nhà nữa, với những người hành nghề này đã quá ngũ tuần chẳng còn mấy thị phần nữa
đâu. Bằng cách nào tôi bước vào công việc này. Tự tôi cũng không giải thích được.
Có lẽ do những người tình tôi từng có, hoặc do tôi quan sát cách mẹ tôi trang
điểm mỗi ngày và một phần do cách mẹ chăm sóc chúng tôi. Cũng có thể do việc
tôi được nuôi dạy với lời lẽ của mẹ :
“ Con hãy chăm sóc
cơ thể mình, có thể có ngày con sẽ dùng đến nó để nuôi sống mình.” Có thể là thế.
Tôi nói với mẹ là tôi đi làm nhân viên lễ tân để kiếm tiền.
Mẹ vờ tin điều đó. Cũng có thể mẹ tin thật. Tôi cũng không biết nữa. Mẹ chìa
tay ra, chờ đợi. Nay ở tuổi năm mươi, mẹ tôi có một cơ thể rất tuyệt, tuy không
còn xinh đẹp như trước đây. Cái nghề này đã ảnh hưởng lớn đến bà. Ẩn sau mỗi nụ
cười của bà thấp thoáng nét ân hận, có thể do
hậu quả của việc làm đêm. Đó là lý do tại sao tôi sẽ dừng lại, chắc chắn
là vậy. Một ngày nào đó không xa. Tôi chào mẹ, đưa cho bà tờ bạc năm mươi
nghìn. Mẹ vẫn mỉm cười và bảo rằng mẹ rất tự hào về tôi. Thế đấy, giờ thì tôi
thực sự chắc chắn. Đây là điều tôi chán ghét nhất - sự yêu thương của mẹ tôi.
Tôi bước về phòng mình. Ngày mai sẽ là một ngày dài, ở lớp
đại học, tôi sẽ có bài kiểm tra môn xã hội học.
_________________________________
(1)
six
inch
(2) 5’1”
(3) Shilling,
đơn vị tiền tệ chính thức của Uganda (UGX).
THÂN TRỌNG SƠN
dịch và giới thiệu
(12/2018)
Nguồn: