Đèo Dran - Nguồn: bazantravel.com
Bữa
cơm trưa ở Saigon Quán vào ngày 20.12.2015 không ngờ là lần cuối cùng
tôi gặp Đinh Cường. Buổi trưa đó, khi cùng Phạm Cao Hoàng đưa
Đinh Cường về nhà, ông không còn xuống xe đi từng bước ngang qua khoảng
sân cỏ
vào nhà nữa, mà từ bên hông nhà, Đinh Trường Giang đi nhanh ra đón ông, dìu ông đi từng bước chậm theo con dốc để vào nhà bằng lối sau. Nhìn dáng đi liêu xiêu của ông xuống
con dốc nhỏ vào nhà, trước mặt là cánh rừng Natick mùa đông cây khô trụi lá, lòng tôi buồn hiu hắt.
Sáu ngày sau, 26.12.2015, tôi cùng gia đình về Việt Nam, đem theo trong hành lý hai món quà Đinh Cường gửi
về cho Hoàng Kim Oanh và Elena Trương, mang theo trong lòng mình lời dặn dò của
Đinh Cường: "Ông đi cuối tháng giêng về nhe, giữa tháng hai ông đi với tôi về
triển lãm tranh ở Saigon đó".
Mười
ngày sau, khi đang ở Saigon, tôi bàng hoàng nhận được tin Đinh Cường qua
đời. Vậy là cái hẹn triển lãm tranh ở Vincom không làm được, vậy
là khao khát có những buổi thảnh thơi ngồi quán cà phê nhìn qua nhà thờ
Đức Bà
không làm được, vậy là muốn "Tôi về
đứng ngẩn ngơ" cũng không làm được... Tháng cuối năm giáp tết Nguyên
Đán ở Saigon trời nắng như thiêu đốt, tôi đứng trên lầu cao nhìn dòng người như
thác đổ di chuyển dưới đường mà mặt nhòe đi, thèm quá và nhớ quá cơn gió hắt
hiu của khu rừng Natick. Anh
Đinh Cường ơi , anh không về được Đơn Dương trước ngày vĩnh biệt thì tôi sẽ về,
anh không về Lạc Lâm để "đứng
ngẩn ngơ" thì tôi sẽ về, về như để nhớ đến anh, "người thi sĩ của hoài niệm."
Tôi
lên
đến Đà Lạt lúc ba giờ khuya. nghỉ tạm ngoài phố rồi sáng hôm sau ghé
Nguyễn
Dương Quang. Khi tôi đến, Nguyễn Dương Quang vừa ngủ dậy, ân cần mời vào
nhà. Nguyễn Dương Quang có dáng dấp của một hào sĩ giang hồ một thời
ngang dọc. Tôi gặp Nguyễn Dương Quang lần này là lần
thứ ba nhưng biết về nhau thì nhiều lắm vì Quang là bạn thân của những
người bạn
thân của tôi. Nhớ đến Phạm Cao Hoàng khi nói về Nguyễn Dương Quang với
bài thơ nổi tiếng
"Đêm cuối năm viết cho Má" và mô
tả đó là "một con người cương trực thẳng thắn, nhanh nhẹn, tháo vác, sống đàng hoàng, và đặc biệt chơi với bạn rất tốt".
Trò chuyện một lát, tôi cho Quang biết chỉ ghé thăm nhanh rồi tôi còn phải đi Đơn Dương.
-Đi Đơn Dương chi
vậy, có người quen ở đó à?
-Không,
chỉ là muốn đến thị trấn đó để nhớ về một người.
-Đinh
Cường?
Tôi
gật đầu. Quang cho biết thời gian Đinh Cường nằm xuống thì bên này ông cũng chịu
một cái tang lớn, thân phụ của ông cũng vừa lìa trần Là con trai duy nhất của
dòng họ, tang lễ lại làm từ miền quê xa nên vợ chồng ông chạy tới chạy lui đuối
sức.
Khi
đó, chị Thái Hồng từ trong bước ra chào hỏi, Tôi ồ lên vui vẻ, hỏi Nguyễn Dương
Quang có phải đây là nguồn gốc của hai câu thơ:
"Vói tay cao hết sức mình
Níu cao nguyên xuống để nhìn thấy em." (1)
Quang cười, quay lại hỏi chị Hồng , "Anh Nữu muốn đi Đơn Dương thăm lại vùng đất thiêng của
Đinh Cường, bà nghĩ coi chiều nay mình đi được không?" Chị Hồng cười , "Ông hỏi vậy
là ông cũng muốn đi phải không? Ông muốn đi thì mình cùng đi."
Quyết
định của Nguyễn Dương Quang làm tôi bất ngờ. Tới thăm Quang và gửi Quang mấy cuốn thơ mà ông mới in bên Mỹ là xong.
Nhưng ngồi nói chuyện mới biết thêm cái giao tình của ông với Đinh Cường đằm thắm
hơn nhiều. Tuyển tập về Dran "Tự
Tình Cùng Sương Khói" mà Nguyễn
Dương Quang và Nguyễn Sông Ba làm vừa rồi chính là thực hiện ao ước của
Đinh Cường. Cho nên cái ý tưởng đi Đơn Dương như một cách tưởng nhớ tới
Đinh Cường làm Quang quyết định tham gia chuyến đi. Quả là con người
hào sảng,
chí tình và hết lòng vì bạn. Người lái xe là con trai lớn
của Nguyễn Dương Quang tên là Hòa. Hòa cao to, khuôn mặt góc cạnh và
hiền , ít
nói, nhưng cách cư xử tỏ ra người tế nhị, thương yêu Ba Mẹ và quý trọng
bạn bè của Ba Mẹ. Hòa
chọn một lộ trình đi và về không giống nhau, nhằm giúp người phương xa
có dịp
nhìn Đơn Dương từ nhiều phía. Cám ơn Hòa.
Đơn
Dương với tôi chẳng những xa mà còn lạ nữa. Chưa bao giờ đến Đơn Dương dù nghe
nói thật nhiều.
Đơn
Dương có tên từ năm 1958 khi thành lập tỉnh Tuyên Đức nhưng nhiều
người vẫn quen gọi theo
tên cũ là Dran. Dran là một thị trấn nhỏ nằm ven hồ Đa Nhim. Khi xe chạy
quanh co trên đèo từ Đà Lạt xuống, Hòa dừng lại và chỉ cho chúng tôi
nhìn xuống thung lũng, nơi đó xanh
ngắt mặt hồ Đa Nhim bên cạnh là những dãy nhà
nằm uốn theo sườn đồi thoai thoải, phong cảnh như một bức tranh. Đẹp
quá, chúng tôi xuống xe, đứng nhìn mê mải và nhớ:
Một mình ta và trời đất rộng
Ôi chiều lạnh lùng chiều Đơn Dương
Những trái su xanh trên giàn rẫy đó
Hãy ngả mũ chào một bày két hoang
(Đinh Cường - Cho những trái su xanh)
Nhìn Dran từ trên cao, nhìn mê đắm không muốn
rời đi. Nguyễn Dương Quang nhắc tôi chụp
vài tấm hình kỷ niệm rồi đi, còn phải ghé qua Trạm Hành, Cầu Đất, Lạc Lâm, và cả con đường đi sâu vào Kado, nơi ngày xưa Đinh Cường và Trịnh Công Sơn một thời lang bạt. Chúng tôi lên xe
chạy
ngang qua nhà thờ Lạc Lâm. Dừng lại để nhìn thấy ngọn đồi phía sau nhà
thờ, nơi dựng cây thánh giá trắng mà in dấu nhiều lần
trong tranh Đinh Cường, và cả trong thơ Đinh Cường nữa:
Đêm trở lại Dran phố chợ lên đèn
rừng thông đứng ngóng mây về che phủ
...
ngang qua Lạc Lâm một thời rẫy bái
đồi Golgotha thánh giá trắng trên cao
tháng mười một gió từng cơn lạnh
trời xanh đen ứng rạng mấy vì sao..
(Đinh Cường - Đêm trờ lại Dran)
Quang chỉ cho tôi một khu nhà làm bằng gỗ và nhắc:
Ví dụ tôi đến căn nhà gỗ thông
ở Lạc Lâm tìm dấu tich em
không thấy bình trà đất nâu
mấy ly vàng ố, cái tàn thuốc
lâu ngày không đổ...
...
...
Ví dụ tôi trở lại không còn giàn su
xanh
chiều Lạc lâm mưa buốt tháng mười hai.
...
Ví dụ tôi về đứng ngẩn ngơ
mây núi buổi chiều bay xuống thấp
mái tóc em khuôn mặt em buồn
lâu rồi chưa về lại Đơn Dương.
(Đinh Cường - Bài nhớ Lạc Lâm )
Tôi
bước xuống xe và đi lên đồi, Nguyễn Dương Quang nhẹ nhàng kể về cuốn sách vừa thực hiện, tuyển tập thơ văn
Tự Tình cùng Sương Khói.
Dran cách Đà lạt 36 km, một thị trấn
quận lị nhỏ, núi bao quanh đầy sương và đẹp. hầu hết những người góp mặt trong
tập sách này đều đã xa Dran....là những cảm xúc chân thật về một thời xa xưa của
mình, một thời phủ quanh mình sương khói của Dran....(2)
Đúng
vậy. Có người xa và nhớ về, rồi cũng sẽ về, nhưng cũng có
những người xa Dran, nhớ về Dran mà mãi mãi chẳng thể trở về. Tuần này là cái
thất thứ ba của người Họa Sĩ đã sống ở Dran một thời nhưng mang theo Dran suốt
đời, đã biến sương khói nơi đây thành màu sắc bất tử trong tranh và thơ của ông.
Tôi
nhìn qua thấy mắt của Nguyễn Dương Quang rơm rớm lệ và khoảng trời phía sau ông
ta cũng nhạt nhòa sũng nước.
Vì sao nhớ hoài về Đơn Dương
vì nơi ấy có phố rất buồn
nơi ấy có nhà bưu điện nhỏ
gửi bao nhiêu lá thư dễ thương....
...
Người ra gửi ấy nay không còn nữa
còn nghe những tiếng hát muôn trùng
còn đây xanh mướt rừng dương xỉ
dưới trăng mờ ôi trăng Đơn Dương
(Đinh Cường-Một lần về thăm lại nơi
cũ)
Đứng ngơ ngẩn bên cạnh gốc thông già giữa núi đồi Dran,
tôi gọi thầm tên người họa sĩ tài hoa ở rừng Natick. Không cần phải ví dụ nữa đâu anh Đinh Cường
ơi! Tôi tin rằng từ nơi xa tít tắp đó anh đang về trên miếu mạo đình đài rêu
phong của Huế, anh đang về với ngôi trường mái đỏ của Thủ Dầu Một, anh đang về
quanh sân của nhà thờ màu hồng ở Tân Định và chắc chắn đang về với rừng thông
ngút ngàn sương khói, với mặt hồ xanh ngắt
Đa Nhim, về với giàn su xanh, về với bầy két hoang sau vườn nhà gỗ, về với cổng nhà nhà thờ có tháp cao Cầu Đất, về với nhà bưu điện dìu
hiu Đơn Dương và về với muôn ngàn kỷ niệm bạn bè từng qua ở thị trấn Dran...
Mà có cần về nữa không khi toàn bộ núi đồi sương khói
đó anh đã mang theo và thường xuyên thể hiện bằng trí nhớ trên biết bao tranh
và thơ? Vĩnh biệt Đinh Cường là vĩnh biệt cái dáng đi chầm chậm và
cặp mắt sáng ngời trên khuôn mặt hiền từ. Nhưng lại hiện thực trong tôi hình bóng một Đinh Cường của
thời rực rỡ nhất khi sáng lập Hội Họa Sĩ Trẻ Việt Nam, là hình ảnh cầm trên tay
cái ống píp nhả khói vào không gian, là cái nón nỉ, khăn quàng sọc cam, có con két
xanh, có hoa hồng đỏ, vầng trăng bạc trôi
lênh đênh giữa núi đồi Dran. Nhắc lại mà
sao thương nhớ quá!
Trời
ngả về chiều, Chúng tôi còn nán lại uống tách cà phê trước chợ Dran. Anh
Đinh Cường ơi! Từ núi đồi Dran tôi đang nhớ về anh và khu rừng Natick.
NGUYỄN MINH NỮU
Tháng 2 /2016
Tháng 2 /2016
(1) Thơ Nguyễn Dương Quang.
(2) Lời mở đầu tuyển tập Tự Tình Cùng Sương Khói.
(2) Lời mở đầu tuyển tập Tự Tình Cùng Sương Khói.
Nguyễn Dương Quang -