Photo courtesy of Wikimedia Commons
Người sống trong khu dưỡng
lão đường 75 nhìn ông Hoà Thanh như một kẻ bệnh tật khó tính. Ông sống ở phòng
304, ít ai thăm hỏi, trừ người đàn bà Mễ trong chương trình workfare được sở xã
hội cắt cử tuần đôi ba lần đến dọn dẹp vệ sinh giúp ông, nhưng hai người không
trò chuyện vì ông không biết tiếng Tây Ban Nha còn bà ta thì không thạo tiếng
Anh. Có ai tò mò nhìn qua cửa sổ chỉ thấy ông Hoà Thanh luôn ngồi lặng trên chiếc
ghế bành cũ, trước mặt có chiếc TV đen trắng, gần cạnh có cái bàn sách báo xếp
ngay ngắn, có chồng đĩa hát nhưng không thấy máy hát; ngoài ra, trong một góc
phòng còn có chiếc giá gỗ đặt hai cây kèn, một cây clairon và cây kia
clarinette. Cả hai đều mốc meo như không từng được chủ nhân rớ tới. Ông bị chứng
Parkinson - chứng run tay - khá nặng. Khi trẻ ông Hoà Thanh không uống rượu. Hồn
kèn kỵ chanh và kỵ cả rượu, ông thường bảo thế. Nhưng về già sống xứ người ông
thay đổi. Dù thân ốm bệnh, chiều đến ông vẫn phải có tí gì cho ấm bụng. Bất cứ
gì. Một lon bia, một ly vanh hay một ly cô-nhắc. Nhưng chỉ thế thôi, không nhiều
hơn. Lối nghiện rượu ấy -nếu được gọi là nghiện - phản ảnh phần nào bản tính
nguyên tắc của ông có từ thời trẻ. Nhưng cứ sau một cữ rượu là ông ngà ngà. Nếu
có người chung quanh thế nào ông cũng khề khà bày tỏ sự hãnh diện về mấy cây
kèn hay nghề nghiệp cũ. “Cây kèn đồng thì chịu, không rõ gốc tích,” Ông nói.
“Tôi đoán là của một tên lính Tây già. Ngày về dạy trường quân nhạc Thủ Đức thấy
nó móp méo, vứt chỏng gọng bên cửa kho nhạc khí tôi lấy sửa dùng. Còn cây
clarinette, ồ bằng gỗ trắc (?) chính hiệu Phi châu đấy. Chẳng có thứ gỗ nào rắn
hơn thứ gỗ ma quỷ này được. Lim, gụ, cẩm lai, vàng tâm, táu gì gì của ta chăng
nữa cũng vứt; Tây họ chỉ dùng mỗi thứ gỗ đó làm kèn, trời khoan không nứt.”
“Ông Thanh, thử một đoạn
‘Marche Militaire’ của Schubert bằng hơi clairon được chứ?” Bà Rosemarry Young của
nhà thờ Tin Lành ngay cạnh khu dưỡng lão, mập thù lù như có bốn cái mông hai
sau hai trước, thường khi nhún nhảy đi qua hành lang hay gõ gõ trên cửa kính,
cười toe toét, đề nghị với ông Hoà Thanh một câu cho vui, nhưng như biết trước
lời đề nghị sẽ không bao giờ được đáp ứng, bà vẫy tay chào đi thẳng. Hoặc như ông
cụ Stephen Lewy, ngồi xe lăn thường ra phơi nắng ngoài hành lang mỗi sáng. Cụ đã
tám mươi ngoài, gầy như que tăm, nhăn như quả vả, nhưng nhất quyết thều thào,
“‘Woman in Love,’ số một, tuyệt! Tôi đã nghe nó tha thiết bằng dương cầm, quằn
quại bằng saxophone, nhưng chưa từng được nghe ai thổi bằng clarinette. Thử đi
ông Thanh. Cho tôi một dịp lên thiên đàng với Woman in Love bằng hơi clarinette
của ông được chứ?” Lối trả lời cố hữu của ông Hoà Thanh là giơ một bàn tay run
rẩy ra ngoài cửa sổ. Ông cụ lại lăn xe đi, lẩm bẩm, “Ông chỉ muốn tôi xuống hoả
ngục!”
Vì vậy nói gì thì nói, tiểu
sử hai cây kèn vẫn bí mật như chính tài nghệ của ông Hoà Thanh. Chẳng ai nghe
ông thổi bao giờ. Nhưng ông luôn kiêu hãnh về thứ ngôn ngữ của người lính kèn.
Ông bảo, giọng bí hiểm, “Khi chúng tôi nói thì loài người phải yên lặng.” Và nếu
kẻ đối diện ba hoa quá, không chịu ngồi yên nghe ông nói, ông sẽ cười khẩy,
“Nhưng khổ,” Ông bảo. “Trời sinh con người lại cho cái mồm to hơn lỗ tai!”
Cứ thế chẳng mấy ai đến với
ông nữa, chẳng mấy ai, kể cả các cụ đồng hương trong khu dưỡng lão ba tầng nhìn
xuống một sân golf xanh ngắt quanh năm; và cũng vì thế không ai biết rõ ông Hòa Thanh
sang Mỹ thế nào, vợ con chi chăng? Nhưng trách chi được người đời lạnh nhạt với
ông. Đời sống nơi đây như có những sợi dây vô hình trói gô thân phận từng người
cho chính nỗi buồn vui của họ chiêm ngắm. Thật mà nói ông Hoà Thanh có chết khô
chưa chắc ai biết. Cũng may, ông còn có một người bạn trẻ năng lui tới, dù dị
tính.
*
Hoàng thiệp tuổi quãng bốn
mươi lăm. Anh thua ông Hoà Thanh chẵn hai mươi tuổi nhưng gọi ông ta bẳng anh.
Không tuần nào Thiệp không ghé ông với một tí quà. Khi thì ít rau rác, lúc một
chai vanh, khi lạng trà, lúc một hộp bánh. Nhưng vài cụ đồng hương tò mò không
được thuyết phục nhiều lắm về tình bạn tha thiết giữa hai người. Đôi ba dấu hiệu
cho họ thấy hai người như hai kẻ đồng hành, bị hoàn cảnh bức bách chi đó, phải
đi chung trên cây cầu dài, hẹp, chênh vênh, và còn đi lộn giày nhau nữa chưa chừng.
Nhưng họ không thể đẩy nhau ra khỏi đời nhau. Họ phải chịu đựng nhau để sống
còn. Mãi rồi họ biến thành cái bóng của nhau.Ông già bà cả nhìn trời tháng mười
đoán được giờ giấc cơn tê thấp trở lại, hay trời tháng ba chứng nhảy mũi tái hồi,
nhưng khó đoán cho chính xác mối liên hệ giữa ông Hoà Thanh và Hoàng Thiệp.
Thiệp đến, lặng lẽ mở cửa
như biết chắc cửa không bao giờ khoá. Anh ta bước vào với cái hỉnh mũi khinh thị
kín đáo, hờ hững một câu hỏi, “Anh khoẻ,” rồi đi thẳng vào bếp. Anh mở tủ lạnh.
Nếu có tí rau rác hoa quả thì anh nhét vào, bằng không sẽ kiếm một lon bia, mở
cái xì, cầm lon bia ra ngoài và nếu TV chưa mở anh ta sẽ mở. Anh ngồi xuống một
góc phòng, duỗi hai chân nhâm nhi lon bia, chăm chú xem bất cứ gì xuất hiện
trên màn ảnh. Thiệp đến như để lặng lẽ xác nhận cơn váng vất của một giấc mơ:
ông ta chết hay ông ta vừa trúng số. Ông Hoà Thanh cũng lặng lẽ không kém, khác
nhau là thỉnh thoảng ông tằng hắng như cố nhận sâu một chút đàm trong cổ.
Thiệp lại hỏi:
“Anh khoẻ?”
“Hỏi tôi khoẻ thì có khác gì
hỏi ông có yếu không. Nhưng yên tâm. Tôi chưa mất tinh thần.”
Hai người lại yên lặng. Thiệp
nhâm nhi hết lon bia, đứng lên ưỡn vai, giọng dửng dưng:
“Anh ăn gì chưa, chưa thì ăn
đi nhá, tôi về đây.”
Ông Hoà Thanh ít khi đáp.
Thiệp nhìn ông lần nữa như nhìn hai cây kèn câm quen thuộc, rồi anh lập lại,
“Tôi về đây,” và lặng lẽ mở cửa, lặng lẽ đi ra.
*
Nhưng không phải không có
hôm hai người không trò chuyện. Mà họ trò chuyện là họ cãi nhau. Họ không cãi
nhau bằng những cơn nóng giận thông thường. Họ có ngôn ngữ riêng. Ông Hoà Thanh
thì có ngôn ngữ như ông hằng tin ông đã sử dụng qua tiếng kèn. Tất cả phải răm rắp
khi ông cất tiếng, dù vui dù buồn, bằng ai ngược lại ông sẽ yên lặng. Sự cất tiếng
của ông chỉ có hai ý nghĩa: kẻ còn nghe sẽ là kẻ được truyền cho cái khí thế
xung trận, ngược lại kẻ ấy cầm bằng đã nằm trong quan tài. Hoàng Thiệp cũng có
ngôn ngữ của anh, ngôn ngữ của một người từng có quyền ra lệnh cho ông Hoà
Thanh được hay không được cất lên thứ ngôn ngữ của ông ta. Xưa Hoàng Thiệp là đại
úy đơn vị trưởng của thượng sĩ Hoà Thanh. Nhưng ông Hoà Thanh vẫn có lý do khác
để nhìn Hoàng Thiệp bằng đôi mắt người trên. Nếu con gái ông không chết thảm
trong cơn loạn lạc, Thiệp đã là con rể ông.
*
Hoàng Thiệp có một cửa tiệm
bán đồ điện tử đang đông khách nơi góc đường University và 47th. Tiệm mới mở vài
năm lộn lại đây thôi. Trước không ai biết Thiệp làm gì, nhưng giờ anh ta đang
là một tay thương buôn xông xáo, xông xáo như kẻ vừa muộn màng khám phá ra ngay
dưới nền nhà mình có một kho vàng. Người quen biết có cảm tưởng Thiệp làm ăn
như để bù lại những năm tháng đã qua, khoảng thời gian mà nếu có ai tò mò hỏi,
anh ta hay chống chế vu vơ, “Mình lộn, chuyện lớn đâu tới hạng mình.” Thiệp có
nhiều em út đều loại làm ăn. Họ là những con thoi tận tuỵ đang ngày đêm tới lui
dệt tấm gấm phú qúy, mơ rằng không lâu nữa nó sẽ thừa rộng phủ mát qua suốt đôi
bờ Thái Bình Dương, lấp sạch bên dưới những trùng trùng đường ranh phân tách giữa
trá nguỵ và lẽ phải. Hoàng Thiệp đang là một tay thợ dệt. Nhưng cách nào đó anh
cô đơn. Anh không vợ con. Anh ta không muốn lấy vợ hay chưa lấy được vợ? Khó biết
nguyên do.
Một lần có đứa em út thân cận
cật vấn, Thiệp hứ:
“Thì cứ làm giàu đi đã. Có
tiền tậu trái đất cũng được mà bay.”
“Nhưng tậu trước một người
đàn bà chết chóc chi, anh Ba?”
Thiệp bối rối, lặng thinh.
Tuy nhiên lần khác trong một bữa nhậu, say, Hoàng Thiệp đã hở ra tí chút căn bệnh
khá kỳ dị của anh. Thiệp bảo anh bị chứng ám ảnh, không luôn luôn, chỉ thỉnh
thoảng, là khi vừa khỏa thân một người đàn bà anh sợ hãi đậy ngay mọi thứ lại.
Anh thấy người đối diện không ai khác hơn là người yêu cũ. Cô ta ướt sũng, mặt
nhợt nhạt, một bên mắt mở thao láo, một bên vú nát bấy, máu nhuộm lên tới mặt
và cổ, hình như gãy thêm mấy ngón tay. Đó là lúc anh đem đơn vị tháo chạy khỏi
hậu cứ ở một tỉnh nào đó mãi miền Trung. Mặt đất nhầy nhụa tanh tưởi. Bầu trời đỏ
ráng và khét. Tiếng thiết giáp hung hãn cày trên quốc lộ. Đạn pháo. Những tiếng
hô xung phong. Những tràng súng liên
thanh. Tiếng lựu đạn nổ. Tiếng kèn man rợ trộn với tiếng gào la đau đớn.
Tất cả rối mù đến nỗi giàu kinh nghiệm chiến trường như anh cũng không phân biệt
nổi đâu bạn đâu thù. Thế rồi Hoàng Thiệp hực lên với tiếng khóc trong cổ của
người đàn ông. Anh bảo chính lúc ấy cô gái cứu mạng anh và nhiều đồng đội bằng
một hành động liều lĩnh. Tới đó anh ngưng, không nói nữa. Vì vậy không ai biết
rõ đầu đuôi cô gái đã liều lĩnh như thế nào. Thế đó, chỉ thế đó mà Hoàng Thiệp giằn
vặt lo lắng mãi về sau. Anh không dám nghĩ đến chuyện lấy vợ, và gần như không
còn ngủ với đàn bà. Có đứa khuyên Hoàng Thiệp đi bác sĩ tâm thần. “Mẹ,” Anh đổ
quạu. “Giờ mày hết là lính của tao rồi chớ không tao nhốt thấy bà mày. Bộ mày
nói tao điên hả?”
Riết rồi người ta cũng quên
đi, để mặc sự bí mật thương tâm như chất keo, chỉ dùng để dính đét Hoàng Thiệp
vào với ông Hoà Thanh. Nhưng những kẻ tò mò hơn vẫn hỏi bí mật gì trói được
Hoàng Thiệp vào ông Hoà Thanh lâu dài như thế? Mối giao tình dị thường kia nào
có phải một mớ chỉ rối bất khả tháo gỡ? Vì tình xưa nghĩa cũ? Vì đồng hội đồng
thuyền? Vì hai người từng sát cánh trong những hoạt động đấu tranh tìm con đường
về ngày ông Hoà Thanh chưa lâm trọng bệnh? Lấy những yếu tố ấy mong thuyết phục kẻ
tò mò đều là gượng ép.
*
Khác mọi năm, năm nay Hoàng
Thiệp chiều ông Hoà Thanh đặc biệt. Anh làm giỗ cho con gái ông tại ngay phòng
ông. Từ mấy hôm trước, lúc ngỏ ý anh đã bực bực. Ông Hoà Thanh không thuận cũng
không chống. Ông nói với giọng khinh bạc cố hữu:
“Mười mấy năm qua tôi chỉ giỗ
nước, mọi giỗ khác nhận chìm trong lòng.”
“Có năm nào tôi không làm giỗ
cho Thoả ở nhà tôi.”
Ông Hoà Thanh nhìn Thiệp bằng
ánh mắt khó đọc:
“Bận như ông mà cũng vẽ thế
cơ à?”
“Anh như không còn tin ai.”
“Vì tôi đã… tin hết ở ông.”
Hoàng Thiệp nhăn mặt. Anh có
cảm tưởng anh bị xúc phạm. Anh lạ gì cái thói sử dụng chữ nghĩa của ông ta. Ngược
cả.”
“Tôi làm gì mà anh… hết tin
tôi?”
“Ơ lạ nhỉ, thế ra ông nghĩ
là ta đã hết tin nhau? Thế ra trước sau ta không còn là chiến hữu của nhau?”
Biết ông gây, Hoàng Thiệp
nín. Dù sao anh luôn luôn có hơn một lý do để nhịn ông Hoà Thanh. Cũng như hôm
nay anh có hơn một lý do để làm giỗ cho con gái ông Hoà Thanh ở tại phòng ông.
Từ sáng Hoàng Thiệp đã ghé đặt
món ăn Tàu nơi tửu lầu Chu’s Dynasty. Hai thằng em út của anh sẽ đem thức ăn về
bây giờ. Anh đến sớm, tự động sắp lại gian phòng, kéo bàn ăn và mấy chiếc ghế
trong bếp ra sắp giữa phòng khách. Anh cũng trịnh trọng sửa lại ngay ngắn bức ảnh
một cô gái trên vách, đốt mấy cây nhang cắm vào bát gạo đặt trên trốc TV. Ông
Hoà Thanh dửng dưng như bao giờ. Nét dửng dưng giống người có trong tay một báu
vật mà sự quỵ luỵ, chiều chuộng là nghĩa vụ của kẻ muốn đến chuộc. Ông chỉ dí mắt
vào tờ báo.
Hoàng Thiệp khuân cái giá
kèn lên. Cây kèn đồng rơi xuống. Anh chụp vội lấy, rồi nhìn bàn tay, cằn nhằn:
“Không còn chơi thì vứt
quách. Ten xanh lè.”
“Nó là sinh vật, là con tôi,
sao lại vứt?”
“Anh ngày càng lẩm cẩm.”
“A, sao lại lẩm cẩm, té ra
ông vẫn chưa tin sự cao cả của lũ con tôi?”
“…!”
“Đừng tưởng nó là tí gỗ, tíđ ồng
rỗng bụng. Trên đời chỉ nó mới có được tiếng hùng tráng trung thực nhất hay tiếng
thảm sâu chân thành nhất…”
“… dấy lên từđáy tâm can. Và
vì thế người lính kèn kẹp nó bên nách, chỗ gần trái tim? Tôi nghe anh đã ngàn lần.”
“Phúc cho kẻ chỉ nghe một lần…”
Ông tính nói thêm “mà tin”
nhưng ngưng kịp. Hoàng Thiệp lại nhịn. Anh ra đứng nhìn qua cửa sổ xuống sân
golf. Nắng chiều vàng loang từng khoảnh như những chiếc lưỡi le liếm lấy cái
hương ngai ngái bám trên màu cỏ xanh mướt ngút mắt. Những thân bạch đàn sừng sững,
lấp lánh. Ở một sân quần vợt gần đó vài ngọn đèn neon đã sớm bật lên, giống những
hạt kim cương khổng lồ ló khỏi rặng cây xanh sẫm.
“Chạng vạng lúc nào cũng buồn.”
“Phải nói chạng vạng của một
niềm tin lúc nào cũng buồn.”
Thế là chịu hết nổi. Hoàng Thiệp
quay trở vào, kéo ghế ngồi đối diện với ông Hoà Thanh.
*
Mãi đến khi bữa ăn đã tàn,
hai thằng em út đã về, Hoàng Thiệp mới tin mối nghi ngờ của anh là đúng. Phía
sau sự bệnh hoạn kia lão già còn nguyên một nội lực; mà có nhiều thứ nội lực
anh hoàn toàn không ngờ, chẳng hạn như đã bao giờ anh thấy lão tu rượu như vậy.
Mình lão đã làm gọn gần nửa chai Cordon Bleu. Mà kìa, đã có dấu hiệu nào cho thấy
lão say đâu. Sau cùng Hoàng Thiệp phải đi vào câu chuyện.
Anh nhỏ nhẹ:
“Chỉ anh thay được Thoả gỡ hộ
tôi lời thề.”
Ông Hoà Thanh nhìn Hoàng Thiệp
như chờ một điều gì nữa, nhưng thấy anh ta chưa sẵn sàng, ông dời ánh mắt sang
tấm ảnh đứa con gái xinh đẹp, giọng xa vắng:
“Chết cho tình yêu thì hồn
nó thanh thản. Nhưng mới đó đã mười chín năm.”
Chết cho tình yêu! Hoàng Thiệp
nghi ngại nhìn ông Hoà Thanh muốn tìm một ẩn ý, nhưng anh ta không thấy gì
ngoài khuôn mặt héo hắt mà sự ngang ngạnh còn nằm nguyên trên cặp lông mày rậm
tủa xuống vài sợi bạc.
Thiệp lấy giọng bồi hồi:
“Mười chín năm nhưng Thoả vẫn
bên tôi. Rõ như thảm kịch và lời thề. Tôi như kẻ bị đeo đuổi. Làm sao anh giúp gỡ
hộ tôi lời thề.”
“Ông thề với nó. Ông không
thề với tôi.”
“…!”
“Có ai sống hộ được người
khác đâu. Nhưng nó đã chết hộ cho nhiều người khác. Tôi đứng ngoài sự vĩ đại này.
Liệu tôi có thẩm quyền cướp đi của nó lời thề hứa trịnh trọng của một sĩ quan?
Mà ông thề gì trên xác nó? Phải như Trần Hưng Đạo đã chỉ xuống sông Hoá mà nói,
‘Trận này không phá được giặc thề không trở lại khúc sông này nữa?’”
“Thời thế đã thay đổi anh ạ.
Với lại mình cũng cần sống.”
“Để có thêm người chết?”
“Anh có quá đáng không?”
“Con tôi chết thay cho những
chiến sĩ, đau lắm, thế mà tôi nào có cho là quá đáng đâu. Nhưng thôi, hành trang
đời tôi chỉ có hai báu vật, đứa con và tiếng kèn. Ông biết tôi mất gì và còn
gì.”
“Anh…”
Hoàng Thiệp đành im. Anh ngồi
nghe từng tiếng kim đồng hồ treo tường khá lâu thì giọng ông Hoà Thanh mới trở
lại, y như mấy giọt nước đục:
“Thôi được…”
Ông ngập ngừng. Hoàng Thiệp
nhìn ông chìm trong khoảng tối. Bất ngờ anh ta ngỡ ngàng. Ông Hoà Thanh chầm chậm
giơ cao một bàn tay run rẩy chào anh theo quân cách, rồi nửa lạnh lùng, nửa thổn
thức, ông lập lại, “Thôi được, từ hôm nay coi như sòng phẳng. Tôi liều gỡ lời
thề cho đại úy vậy. Tôi hứa giùm con tôi coi như nó chưa từng thấy nơi bờ duyên
hải ấy có một nấm mộ vùi nhanh, chưa từng nghe trên xà lan ấy có người sĩ quan
nói rằng, “Đi rồi về, về chiến đấu không về đầu hàng!”
Phải lúc lâu sau Hoàng Thiệp
mới đứng lên. Anh đặt tay trên công-tắc điện rồi nghĩ sao rút tay lại. Anh lặng
lẽ mở cửa, lặng lẽ đi ra.
*
Ít ngày sau các cụ già trong
khu dưỡng lão đường 75 khám phá ra người đàn ông bị chứng Parkinson đã âm thầm dọn
đi. Nhưng điều người ta bàn tán nhiều hơn cả, đặc biệt những cụ già bản xứ, là
những bài kèn tuyệt vời lần đầu cũng là lần cuối họ được nghe vọng ra từ phòng
304 vào rất khuya đêm ấy.
Ai thổi? Lão ấy thổi à? Hay
con cháu lão ghé thăm, đã cao hứng giúp cho lão một giây phút hoài niệm huy
hoàng? Tiếng kèn mới đầu mở ra thế giới trầm thống của Schubert. Đó là tiếng
linh hồn của những người lính già, như McArthur nói, có lúc mờ đi nhưng không
bao giờ chết. Tiếng kèn thoắt đổi sang một tình khúc. Ồ không, những cụ già Mỹ
sành nhạc đều lấy làm kinh ngạc trước sự chuyển đổi tài tình linh hồn bài nhạc
này. Ở đâu lại có thứ người nữ biết yêu như vậy? Rõ ràng đó không là thứ “Woman
in Love” quằn quại trong dòng sông nhục dục nơi đây. Đó là thứ người nữ thanh
cao, cũng vì yêu nhưng họ đã vươn mình thành núi, nhoài mình thành sông, nổi
trôi với sinh mệnh một dân tộc và về sau những cặp tình nhân sống sót, đi qua mộ
bia đều dừng lại, đều nhỏ lệ tiếc thương cho một anh thư vì nước quên mình.
Nhưng bài kèn thứ ba thì chịu, các cụ già Mỹ chỉ cảm được nó là một thứ tiếng
khóc đứt đoạn, tiếng khóc của kẻ chân tay chia lìa. Các cụ đã gặp gỡ dưới hội
quán nhà dưỡng lão, ngơ ngác hỏi nhau nhưng không ai rõ nguồn gốc bài kèn ấy thế
nào.
Một buổi sáng nắng ấm tháng
Tư bà Rosemarry dừng cặp chân nặng nề mà nhún nhảy bên cụ Stephen đang phơi nắng
trước hành lang. Bà nhìn vào căn phòng 304 đã được dọn dẹp sạch sẽ, thở dài:
“Mới đó mà tôi quên nét mặt
ông ta rồi đấy, nhưng tiếng kèn thì cứ nhớ mãi thôi, cụ Stephen nhỉ?”
“Tuyệt, tôi đã lên thiên
đàng.”
“Thế cụ đã biết tên bài kèn
thứ ba chưa?”
“Chưa.”
“Tôi có tìm hỏi một cụ Việt
Nam ở đây, cụ bảo đồng bào cụ đều buồn và sợ tiếng kèn ấy; đó là tiếng tiễn đưa một
chiến hữu đã chết dù trong trường hợp nào, và người ta gọi nó là khúc Chiêu Hồn
Tử Sĩ.”
HÀ THÚC SINH
Trích “Tống Biệt Hai Mươi,”
50 truyện, 1 kịch, 10 thơ, nxb Xuân Thu ấn hành.