Cách
thị trấn nhỏ Norton, Missouri, trên đường dẫn tới Maysville, chừng ba dặm, có một
ngôi nhà cổ mà những người cư ngụ sau cùng là gia đình Harding. Từ 1886, không ai
ở nhà đó nữa, và có thể là sẽ không còn người nào khác sống ở đó. Thời gian và việc
dân sống quanh đó không ai thích đã biến nó thành một nơi hoang phế khá gây ấn
tượng. Một người quan sát không rõ sự tích ngôi nhà khó có thể xếp nó vào loại “
nhà có ma “, tuy là nó đã mang tiếng xấu đó khắp cả vùng xung quanh. Cửa sổ không
có kính, ngỏ vào thiếu cánh cửa, nhiều lỗ thủng nơi mái lợp ván, các tấm ván che
không được sơn quét ngả màu xám u ám. Nhưng tất cả những dấu hiệu có vẻ khác thường
đó phần nào được che giấu và làm mờ nhạt đi nhiều bởi tán là xum xuê của một dây leo
lớn, vươn trùm lên toàn ngôi nhà. Dây leo này - thuộc một loài mà chưa nhà thực vật học
nào đặt tên - đóng một phần quan trọng trong câu chuyện về ngôi nhà này.
Gia
đình Harding gồm có Robert Harding, vợ là Matilda, cô Julia Went, chị của
Matilda, và hai đứa trẻ. Robert Harding là một người kín tiếng, lạnh lùng, không
kết giao với hàng xóm láng giềng và có vẻ không thiết chuyện kết bạn với ai. Ông trạc
bốn mươi, sống thanh đạm và siêng năng, kiếm sống nhờ một nông trại nhỏ mà giờ đây um
tùm bụi rậm và cỏ gai. Ông và người chị vợ thường bị láng giềng đàm tiếu, họ cho
là hai người thường tỏ ra quá thân mật với nhau - cũng không hoàn toàn là lỗi của
họ, bởi thời gian này thực ra hai người cũng không thách thức mọi dòm ngó. Quy tắc
đạo đức ở vùng thôn quê Misouri vô cùng khắt khe.
Bà
Harding là một phụ nữ dịu dàng, có đôi mắt thật buồn, không có bàn chân trái.
Vào khoảng
năm 1884, mọi người được biết là bà ấy đi thăm mẹ ở Iowa. Đây là điều chồng bà nói
để trả lời mọi thắc mắc, và cái cách ông ấy nói khiến không ai muốn hỏi thêm. Bà
không bao giờ trở về, và hai năm sau, Harding và những người còn lại trong gia
đình rời bỏ quê hương, mà không bán nông trại hay bất cứ thứ gì của ông, hay cử
người chăm sóc những quyền lợi của mình, hoặc chuyển những vật dụng trong nhà đi
nơi khác. Không ai biết ông đi về đâu, lúc ấy không ai quan tâm điều đó. Dĩ
nhiên những thứ có thể di chuyển đều nhanh chóng biến mất, và ngôi nhà bỏ hoang trở
thành “ bị ma ám “ theo cách của loại nhà đó.
Một
buổi chiều mùa hè, linh mục J.Gruber, người vùng Norton, và một luật sư người
Maysville tên là Hyatt, cỡi ngựa ngang qua trước ngôi nhà của Harding. Có công việc
cần thảo luận, họ buộc ngựa và bước vào nhà, ngồi nói chuyện nơi cửa vào. Có
khôi hài nhắc đến tai tiếng của ngôi nhà xong quên ngay khi nói ra, rồi hai người
bàn thảo công việc cho đến khi trời gần tối. Đêm nóng nực, không khí oi bức.
Một
lát sau, cả hai người bật khỏi chỗ ngồi, kinh ngạc: một dây leo dài che phủ nửa mặt
trước ngôi nhà, đung đưa các nhánh bò ra cạnh phần cổng trên đầu họ bỗng chuyển động,
nghe tiếng và nhìn thấy rõ, rung lắc dữ dội từng phần thân và lá.
Hyatt
la lên:” Chúng ta sắp gặp bão.”
Gruber
không nói gì, chỉ lặng lẽ chỉ cho Hyatt để ý tới tán lá của đám cây bên cạnh, chẳng
chút lay động, ngay cả những đọt cây mảnh mai in bóng trên nền trời cũng lặng
yên. Họ vội bước xuống các bậc cấp, đến chỗ trước đây là bồn cỏ, và ngước
nhìn lên dây leo, lúc này thấy rõ hết chiều dài. Dây leo tiếp tục rung lắc dữ dội,
nhưng họ không thể nào tìm ra nguyên nhân.
“Thôi ta về đi!” Vị linh mục nói.
Và
họ rời đi. Quên rằng họ đã tới từ hai hướng ngược nhau, họ cùng cỡi ngựa đi ra.
Họ đến Norton, thuật lại với vài người bạn kín đáo trải nghiệm lạ kỳ vừa qua.
Đêm hôm sau, cũng vào giờ đó, cùng với hai người khác - không rõ tên - họ trở lại
cổng nhà Hyatt, và hiện tượng huyền bí lại xảy ra: dây leo rung lắc dữ dội khi họ
quan sát thật gần từ gốc đến ngọn, và dù hợp sức ôm chặt thân dây leo cũng không
giữ yên nó được. Sau một giờ quan sát, họ rút lui, cũng không kém thận trọng như
khi đi tới.
Chẳng
mất nhiều thời gian lắm đâu để những sự kiện lạ lùng này thu hút sự tò mò của những
người hàng xóm. Cả ngày lẫn đêm, đám đông tụ tập tại ngôi nhà của Harding để “tìm kiếm một dấu hiệu”. Có vẻ như không ai tìm thấy gì, nhưng cũng đáng tin những
nhân chứng khẳng định rằng không ai nghi ngờ những “ biểu hiện “ mà họ chứng kiến.
Có
thể do một gợi ý vui thích hoặc một sự sắp đặt phá hoại, một hôm có đề nghị -
không rõ là từ ai - là phải đào dây leo lên, và sau nhiều tranh cãi, việc ấy đã hoàn
tất. Chẳng tìm thấy gì ngoài bộ rễ, tuy nhiên không gì có thể kỳ quái hơn.
Khoảng
1,5 hay 1,8 m (*) từ thân cây, với đường kính chỗ ngang mặt đất khoảng 10 cm
(**), bộ rễ mọc thẳng xuống, đâm vào lớp đất mềm, xốp, rồi tách ra nhiều tầng
thành những rễ con, rễ nhỏ, đan xen vào nhau rất ly kỳ. Khi được cẩn thận rũ bỏ lớp
đất, chúng bày ra một cấu trúc đặc biệt. Ở chỗ chia nhánh và nhân đôi ngay trên bộ
rễ, chúng tạo thành một màng lưới chằng chịt, kích cỡ và hình dáng giống như con
người đến lạ lùng. Đầu, thân, và tay chân hiện rõ ra đấy, ngay cả ngón tay ngón
chân cũng xuất hiện rõ nét, và nhiều người công nhận đã nhìn ra, qua sự phân bố
và sắp xếp những thớ rễ trong khối hình cầu giống như cái đầu, hình dáng gợi ra
khuôn mặt. Thân thể bằng rễ đó nằm ngang, những rễ nhỏ hơn kết lại nơi ngực.
Xét
về mặt tương đồng với cơ thể con người thì hình ảnh này là hoàn hảo. Khoảng hơn 20
cm (***) từ một bên đầu gối, những sợi nhỏ tạo nênc ái chân bất ngờ gập
đôi vào phía sau và bên trong khi đang phát triển. Hình thể dây leo thiếu mất phần
chân trái.
Chỉ
một kết luận được đưa ra - kết luận chính xác, nhưng trong sự phấn khích tiếp
sau sự việc, nhiều tư vấn không đủ khả năng bao nhiêu thì có nhiều cách giải quyết
bấy nhiêu. Vấn đề được giải quyết bởi viên cảnh sát trưởng trong vùng, người phụ
trách hợp pháp khu đất bỏ hoang này: ông yêu cầu đặt rễ cây lại như cũ và lấp lại
đất đã đàolên.
Cuộc
điều tra về sau chỉ cung cấp một sự kiện xác đáng và có ý nghĩa: Bà Harding chưa hề
đi thăm thân nhân ở Iowa, mọi người cũng không chắc là bà có thể làm điều đó không.
Không
còn ai biết gì về ông Harding và những người còn lại trong gia đình. Ngôi nhà vẫn
mang tiếng xấu, nhưng dây leo được trồng lại được xem như một loài thực vật gọn
gàng và thuần hậu khiến người nhát gan cũng muốn đến ngồi dưới tán lá vào một
đêm đẹp trời, khi những con châu chấu kêu lên những âm thanh gợi nhớ thuở xa
xưa, và những con chim đớp muỗi cho biết sẽ phải làmgì về điều đó.
THÂN TRỌNG SƠN
dịch
từ nguyên bản tiếng Anh
https://americanliterature.com/author/ambrose-bierce/short-story/a-vine-on-a-house
_______________________________________________
(*)
5 or 6 feet
(**)
several inches.
(***)
10 inches