187. NGUYỄN MINH NỮU Từ núi đồi Dran nhớ về rừng Natick

Nguyễn Minh Nữu – Nguyễn Dương Quang – Thái Hồng

Dran, tháng 2.2016

Bữa cơm trưa ở Saigon Quán vào ngày 20.12.2015 không ngờ là lần cuối cùng  tôi gặp Đinh Cường. Buổi trưa đó, khi cùng Phạm Cao Hoàng đưa Đinh Cường về nhà, ông không còn xuống xe đi từng bước ngang qua khoảng sân cỏ vào nhà nữa, mà từ bên hông nhà, Đinh Trường Giang đi nhanh ra đón ông, dìu ông đi từng bước chậm theo con dốc để vào nhà bằng lối sau. Nhìn dáng đi liêu xiêu của ông xuống con dốc nhỏ vào nhà, trước mặt là cánh rừng Natick mùa đông cây khô trụi lá, lòng tôi buồn hiu hắt.

Sáu ngày sau, 26.12.2015, tôi cùng gia đình về Việt Nam, đem theo trong hành lý hai món quà Đinh Cường gửi về cho Hoàng Kim Oanh và Elena Trương, mang theo trong lòng mình lời dặn dò của Đinh Cường: "Ông đi cuối tháng giêng về nhe, giữa tháng hai ông đi với tôi về triển lãm tranh ở Saigon đó".

Mười ngày sau, khi đang ở Saigon, tôi bàng hoàng nhận được tin Đinh Cường qua đời.  Vậy là cái hẹn triển lãm tranh ở Vincom không làm được, vậy là khao khát có những buổi thảnh thơi ngồi quán cà phê nhìn qua nhà thờ Đức Bà không làm được, vậy là muốn "Tôi về đứng ngẩn ngơ" cũng không làm được... Tháng cuối năm giáp tết Nguyên Đán ở Saigon trời nắng như thiêu đốt, tôi đứng trên lầu cao nhìn dòng người như thác đổ di chuyển dưới đường mà mặt nhòe đi, thèm quá và nhớ quá cơn gió hắt hiu của khu rừng Natick. Anh Đinh Cường ơi , anh không về được Đơn Dương trước ngày vĩnh biệt thì tôi sẽ về, anh không về  Lạc Lâm để "đứng ngẩn ngơ" thì tôi sẽ về, về như để nhớ đến anh,  "người thi sĩ của hoài niệm."

Tôi lên đến Đà Lạt lúc ba giờ khuya. nghỉ tạm ngoài phố rồi sáng hôm sau ghé Nguyễn Dương Quang. Khi tôi đến, Nguyễn Dương Quang vừa ngủ dậy, ân cần mời vào nhà. Nguyễn Dương Quang có dáng dấp của một hào sĩ giang hồ một thời ngang dọc.  Tôi gặp Nguyễn Dương Quang lần này là lần thứ ba nhưng biết về nhau thì nhiều lắm vì anh là bạn thân của những người bạn thân của tôi. Nhớ đến Phạm Cao Hoàng khi nói về Nguyễn Dương Quang với bài thơ nổi tiếng "Đêm cuối năm viết cho Má" và mô tả đó là  "một con người cương trực thẳng thắn, nhanh nhẹn, tháo vác, sống đàng hoàng, và đặc biệt chơi với bạn rất tốt". 

Trò chuyện một lát, tôi cho anh biết chỉ ghé thăm nhanh rồi tôi còn phải đi Đơn Dương.

-Đi Đơn Dương chi vậy, có người quen ở đó à?

-Không, chỉ là muốn đến thị trấn đó để nhớ về một người.

-Đinh Cường?

Tôi gật đầu. Anh cho biết thời gian Đinh Cường nằm xuống thì bên này anh cũng chịu một cái tang lớn, thân phụ của anh cũng vừa lìa trần Là con trai duy nhất của dòng họ, tang lễ lại làm từ miền quê xa nên vợ chồng ông chạy tới chạy lui đuối sức. 

Khi đó, chị Thái Hồng từ trong bước ra chào hỏi, Tôi ồ lên vui vẻ, hỏi Nguyễn Dương Quang có phải đây là nguồn gốc của hai câu thơ:

"Vói tay cao hết sức mình

Níu cao nguyên xuống để nhìn thấy em." (1)

Anh cười, quay lại hỏi chị Hồng , "Anh Nữu muốn đi Đơn Dương thăm lại vùng đất thiêng của Đinh Cường, bà nghĩ coi chiều nay mình đi được không?"  Chị Hồng cười , "Ông hỏi vậy là ông cũng muốn đi phải không? Ông muốn đi thì mình cùng đi."

Quyết định của Nguyễn Dương Quang làm tôi bất ngờ. Tới thăm và gửi anh mấy cuốn thơ mà ông mới in bên Mỹ là xong. Nhưng ngồi nói chuyện mới biết thêm cái giao tình của ông với Đinh Cường đằm thắm hơn nhiều. Tuyển tập về Dran  "Tự Tình Cùng Sương Khói"  mà Nguyễn Dương Quang và Nguyễn Sông Ba làm vừa rồi chính là thực hiện ao ước của Đinh Cường. Cho nên cái ý tưởng đi Đơn Dương như một cách tưởng nhớ tới Đinh Cường làm  anh quyết định  tham gia chuyến đi. Quả là con người hào sảng, chí tình và hết lòng vì bạn. Người lái xe là con trai lớn của Nguyễn Dương Quang tên là Hòa. Hòa cao to, khuôn mặt góc cạnh và hiền , ít nói, nhưng cách cư xử tỏ ra người tế nhị, thương yêu Ba  Mẹ và quý trọng bạn bè của Ba Mẹ. Hòa chọn một lộ trình đi và về không giống nhau, nhằm giúp người phương xa có dịp nhìn Đơn Dương từ nhiều phía. Cám ơn Hòa.

Đơn Dương với tôi chẳng những xa mà còn lạ nữa. Chưa bao giờ đến Đơn Dương dù nghe nói thật nhiều.

Đơn Dương có tên từ năm 1958 khi thành lập tỉnh Tuyên Đức  nhưng nhiều người vẫn quen gọi theo tên cũ là Dran. Dran là một thị trấn nhỏ nằm ven hồ Đa Nhim. Khi xe chạy quanh co trên đèo từ Đà Lạt xuống, Hòa dừng lại và chỉ cho chúng tôi nhìn xuống thung lũng, nơi đó xanh ngắt mặt hồ Đa Nhim bên cạnh là những dãy nhà  nằm uốn theo sườn đồi thoai thoải, phong cảnh như một bức tranh. Đẹp quá, chúng tôi xuống xe, đứng nhìn mê mải và nhớ:

Một mình ta và trời đất rộng

Ôi chiều lạnh lùng chiều Đơn Dương

Những trái su xanh trên giàn rẫy đó

Hãy ngả mũ chào một bày két hoang

(Đinh Cường - Cho những trái su xanh)

Nhìn Dran từ trên cao, nhìn mê đắm không muốn rời đi.  Nguyễn Dương Quang nhắc tôi chụp vài tấm hình kỷ niệm rồi đi, còn phải ghé qua Trạm Hành, Cầu Đất, Lạc Lâm, và cả con đường đi sâu vào Kado, nơi ngày xưa Đinh Cường và Trịnh Công Sơn một thời lang bạt. Chúng tôi lên xe  chạy ngang qua nhà thờ Lạc Lâm. Dừng lại để nhìn thấy ngọn đồi phía sau nhà thờ, nơi dựng cây thánh giá trắng mà in dấu nhiều lần trong tranh Đinh Cường, và cả trong thơ Đinh Cường nữa:

Đêm trở lại Dran phố chợ lên đèn

rừng thông đứng ngóng mây về che phủ

...

ngang qua Lạc Lâm một thời rẫy bái

đồi Golgotha thánh giá trắng trên cao

tháng mười một gió từng cơn lạnh

trời xanh đen ứng rạng mấy vì sao..

(Đinh Cường - Đêm trờ lại Dran)

  

Nguyễn Dương Quang chỉ cho tôi một khu nhà làm bằng gỗ và nhắc:

Ví dụ tôi đến căn nhà gỗ thông

ở Lạc Lâm tìm dấu tich em

không thấy bình trà đất nâu

mấy ly vàng ố, cái tàn thuốc
lâu ngày không đổ...
... 

Ví dụ tôi trở lại không còn giàn su xanh

chiều Lạc lâm mưa buốt tháng mười hai.

...

Ví dụ tôi về đứng ngẩn ngơ

mây núi buổi chiều bay xuống thấp

mái tóc em khuôn mặt em buồn

lâu rồi chưa về lại Đơn Dương.

(Đinh Cường - Bài nhớ Lạc Lâm )

Tôi bước xuống xe và đi lên đồi, Nguyễn Dương Quang nhẹ nhàng kể  về cuốn sách vừa thực hiện, tuyển tập thơ văn Tự Tình cùng Sương Khói.

Dran cách Đà lạt 36 km, một thị trấn quận lị nhỏ, núi bao quanh đầy sương và đẹp. hầu hết những người góp mặt trong tập sách này đều đã xa Dran....là những cảm xúc chân thật về một thời xa xưa của mình, một thời phủ quanh mình sương khói của Dran....(2)

Đúng vậy. Có người xa và nhớ về, rồi cũng sẽ về, nhưng cũng có những người xa Dran, nhớ về Dran mà mãi mãi chẳng thể trở về. Tuần này là cái thất thứ ba của người Họa Sĩ đã sống ở Dran một thời nhưng mang theo Dran suốt đời, đã biến sương khói nơi đây thành màu sắc bất tử trong tranh và thơ của ông.

Tôi nhìn qua thấy mắt của Nguyễn Dương Quang rơm rớm lệ và khoảng trời phía sau ông ta cũng nhạt nhòa  sũng nước.

Vì sao nhớ hoài về Đơn Dương

vì nơi ấy có phố rất buồn

nơi ấy có nhà bưu điện nhỏ

gửi bao nhiêu lá thư dễ thương....

...

Người ra gửi ấy nay không còn nữa

còn nghe những tiếng hát muôn trùng

còn đây xanh mướt rừng dương xỉ

dưới trăng mờ ôi trăng Đơn Dương

(Đinh Cường-Một lần về thăm lại nơi cũ)

Đứng ngơ ngẩn bên cạnh gốc thông già giữa núi đồi Dran, tôi gọi thầm tên người họa sĩ tài hoa ở rừng Natick.  Không cần phải ví dụ nữa đâu anh Đinh Cường ơi! Tôi tin rằng từ nơi xa tít tắp đó anh đang về trên miếu mạo đình đài rêu phong của Huế, anh đang về với ngôi trường mái đỏ của Thủ Dầu Một, anh đang về quanh sân của nhà thờ màu hồng ở Tân Định và chắc chắn đang về với rừng thông ngút ngàn sương khói, với mặt hồ xanh ngắt Đa Nhim, về với giàn su xanh, về với bầy két hoang sau vườn nhà gỗ, về với cổng nhà nhà thờ  có tháp cao Cầu Đất, về với nhà bưu điện dìu hiu Đơn Dương và về với muôn ngàn kỷ niệm bạn bè từng qua ở thị trấn Dran...

Mà có cần về nữa không khi toàn bộ núi đồi sương khói đó anh đã mang theo và thường xuyên thể hiện bằng trí nhớ trên biết bao tranh và thơ? Vĩnh biệt Đinh Cường là vĩnh biệt cái dáng đi chầm chậm và cặp mắt sáng ngời trên khuôn mặt hiền từ. Nhưng lại hiện thực trong tôi hình bóng một Đinh Cường của thời rực rỡ nhất khi sáng lập Hội Họa Sĩ Trẻ Việt Nam, là hình ảnh cầm trên tay cái ống píp nhả khói vào không gian, là cái nón nỉ, khăn quàng sọc cam, có con két xanh, có hoa hồng đỏ, vầng trăng bạc  trôi lênh đênh giữa núi đồi Dran. Nhắc lại  mà sao thương nhớ quá!

Trời ngả về chiều, Chúng tôi còn nán lại uống tách cà phê trước chợ Dran. Anh Đinh Cường ơi! Từ núi đồi Dran tôi đang nhớ về anh và khu rừng Natick.

  

Nguyễn Minh Nữu

Tháng 2 /2016
(1) Thơ Nguyễn Dương Quang.
(2) Lời mở đầu tuyển tập Tự Tình Cùng Sương Khói.