Tên thật là Henri René Albert Guy de Maupassant, sinh
ra trong một gia đình quý tộc bị phá sản.
Năm 20 tuổi, ông nhập ngũ, tham gia cuộc chiến tranh Pháp
- Phổ ( 1870-1871 ). Sau đó ông làm viên chức ở Bộ Hải quân (1873) rồi Bộ Giáo
dục (1878 ).
Được sự dìu dắt tận tình của nhà văn Gustave Flaubert, một người bạn thân
của mẹ ông, năm 1873, Maupassant
bắt
đầu viết văn, nhưng đến 1880 mới thực sự nổi tiếng.
Văn nghiệp của ông chỉ vẻn vẹn mười năm ( 1881-1890 )
nhưng ông cũng để lại cho đời trên 300 truyện ngắn, 6 tiểu thuyết, 3 tập ký sự du
lịch và một tuyển tập thơ.
Maupassant
là
một trong những bậc thầy của thể loại truyện ngắn. Các tác phẩm của ông thể hiện
tài quan sát chính xác, đi sâu vào bản chất sự vật, và nghệ thuật chọn lựa chi
tiết điển hình làm nổi bật tâm lý và tính cách của nhân vật. Tất cả nội dung đó
được diễn đạt bằng ngòi bút trong sáng, giản dị, tự nhiên, súc tích.
Maupassant có hai truyện cùng tên " Clair de lune
". Truyện thứ nhất đăng lần đầu trên tờ Gaulois, ngày 1 tháng 7 năm 1882.
Truyện thứ hai đăng trên tờ Gil Blas, ngày 19 tháng 10 năm 1882.
Truyện dịch dưới đây là truyện thứ nhất.
GUY DE MAUPASSANT
Bà Julie
Roubère đang đợi người chị cả là bà Henriette Létoré trở về sau chuyến đi Thuỵ Sĩ.
Gia đình
Létoré đã đi gần năm tuần nay rồi. Bà Henriette để chồng một mình quay về trang
trại của họ ở Calvados, nơi công việc có lợi đang chờ ông, còn bà đến nhà em gái
ở Paris vài ngày.
Chiều xuống.
Trong căn phòng khách nhỏ, bình dị, mờ tối trong ánh hoàng hôn, bà Roubère ngồi
đọc, lơ đãng, cứ nghe tiếng động là ngước mắt lên nhìn.
Cuối cùng
chuông cũng reo và bà chị xuất hiện, người trùm kín trong tấm áo đi đường rộng.
Và, ngay lập tức, hai người không chỉ nhận ra nhau mà ôm chặt lấy nhau, tạm ngừng
rồi lại ôm nhau tiếp.
Sau đó, họ chuyện
vãn, hỏi han nhau về sức khoẻ, gia đình và trăm ngàn chuyện khác, huyên thuyên,
tuôn ra những lời dồn dập, ngắt quãng, chuyện nọ xọ chuyện kia, trong lúc bà Henriette
gỡ mạng che mặt và mũ.
Đêm xuống.
Bà Roubère gọi mang đèn tới, và ngay khi có ánh sáng, nàng nhìn chị, sắp sửa ôm
hôn nữa. Nhưng nàng cứ thẫn thờ, hốt hoảng, không thốt nên lời. Trên thái dương,
bà Létoré có hai chòm tóc bạc. Phần còn lại trên đầu có màu đen tối và sáng, nhưng
ở đó, chỉ ở đó thôi, từ phía hai bên, chảy xuống như hai dòng suối bạc đổ nhanh
vào mảng tóc sẫm màu. Vậy mà nàng chỉ mới hai mươi bốn tuổi và chuyện này đột
ngột xảy ra từ khi nàng đi Thuỵ Sĩ. Ngồi bất động, bà Roubère nhìn chị sững sờ,
sắp sửa khóc, nàng nghĩ rằng một nỗi bất
hạnh bí ẩn và khủng khiếp nào đó đã xảy ra với chị của mình, nàng lên tiếng hỏi:
- Có chuyện
gì thế, chị Henriette?
Thoáng nở một nụ cười buồn bã, nụ cười của người có tâm
bệnh, người kia đáp:
- Chẳng có gì
đâu, chị bảo đảm đó. Hay là vì em thấy tóc chị bạc?
Bà Roubère nắm
chặt vai chị, săm soi nhìn và nhắc lại:
- Chuyện gì
đã xảy ra? Chị có chuyện gì? Nói cho em nghe đi!
Hai người vẫn
đối diện nhau, bà Henriette biến sắc, xanh xao, yếu đuối, giọt lệ rơi xuống từ khoé
mắt.
Lúc này, bằng
giọng nói cam chịu, người kia thì thào:
- Chị... chị
có nhân tình.
Và rồi, tựa
đầu trên vai cô em, nàng nức nở.
Khi trấn tỉnh
lạichút ít, khilồng ngực đã bớt phập phồng, nàng bỗng lên tiếng, chừng như muốn
trút bỏ khỏi mình sự bí mật này, thổ lộ hết nỗi đau khổ này với một tâm hồn đồng
cảm.
Và hai người
phụ nữ siết chặt tay nhau cùng đến ngồi trên ghế tràng kỷ, nơi phòng khách tối
mờ, người trẻ hơn vòng tay qua cổ và ôm chị vào lòng, lắng nghe.
- Ôi, chị thừa
nhận là chẳng biện minh gì được, chị không hiểu được chính mình, chỉ đã điên rồ
từ ngày hôm đó. Em hãy coi chừng, em gái bé bỏng, em hãy coi chừng chính mình đó.
Nếu em hiểu được chúng ta yếu đuối đến mức nào, chúng ta hay nhượng bộ đến thế nào,
chúng ta gục ngã nhanh chóng ra làm sao! Chỉ cần một điều chẳng là gì cả, chỉ một
chút, một chút thôi, một sự yếu đuối, một chút bâng khuâng bất chợt thoáng qua
hồn, một sự khao khát được mở rộng vòng tay, được yêu thương và ôm ấp, là những
thứ chúng ta đều có cả, vào những khoảnh khắc nào đó.
Em biết chồng
chị, và em biết chị yêu anh ấy đến mức nào, nhưng anh ấy chín chắn và sống bằng
lý trí, chẳng hiểu gì về những rung động tế nhị của trái tim phụ nữ. Anh ấy vẫn
luôn luôn, luôn luôn là như thế, luôn luôn tốt bụng, luôn luôn tươi cười, luôn
luôn chiều chuộng, luôn luôn hoàn hảo. Ôi! Chị mong sao có lần anh bất chợt ôm
chị vào lòng, trao cho chị những nụ hôn chậm rãi và ngọt ngào, làm hoà quyện
hai con người, như trao gởi những lời tâm sự thầm lặng, mong sao anh có phút giây
buông bỏ, cả yếu đuối nữa, để cảm thấy cần có chị, cần những vuốt ve của chị, cần
những giọt nước mắt của chị.
Tất cả những
thứ đó thật là rồ dại, nhưng phụ nữ chúng ta là thế. Chúng ta có làm được gì đâu?
Tuy thế, chưa bao giờ chị có ý nghĩ muốn lừa dối anh ấy. Ngày hôm nay, chuyện đã
xảy đến, không có tình yêu, không có lý trí, không có gì hết, bởi đã có trăng,
có đêm, trên hồ Lucerne.
Từ một tháng
nay đi du lịch với nhau, bằng sự lạnh lùng điềm tĩnh của mình, chồng chị đã làm
tê liệt tất cả nhiệt tình, dập tắt mọi hứng khởi của chị. Có hôm, vào lúc bình
minh, bọn chị đi xuống sườn đồi trên cỗ xe tứ mã đang phóng nước đại. Trong làn hơi nước trong suốt của ban mai, đi
qua những thung lũng dài, những cánh rừng, những con sông, những làng mạc, chị vui
thích vỗ tay và nói với anh ấy:"Ôi, đẹp quá, anh yêu, ôm hôn em đi!"
Anh ấy hơi nhún vai đáp lại: " Không phải là lý do để hôn nhau, chẳng qua
vì em thích cảnh đẹp thôi!"
Và điều đó
khiến chị băng giá cả cõi lòng. Thế mà chị nghĩ là khi yêu, lúc nào người ta cũng
muốn yêu nhau nhiều hơn nữa trước những phong cảnh cảm động.
Cuối cùng
chị cảm thấy bừng dậy trong người những tình cảm sôi nổi mộng mơ mà anh ấy cố ngăn
cản không để lan toả. Chị biết nói gì với em đây? Chị gần giống như một nồi nước
sôi đầy hơi bị bịt kín.
Một tối kia
( anh chị đang ở khách sạn Fluclen từ bốn hôm rồi ), Robert cảm thấy đau đầu và
ăn xong là đi ngủ sớm, chị dạo chơi một mình quanh hồ.
Đêm như trong
chuyện thần tiên. Mặt trăng tròn vành vạnh toả rộng giữa bầu trời, những ngọn núi
lớn có tuyết trông như phủ bạc và mặt nước lóng lánh có gợn sóng nhỏ lung linh.
Không khí êm dịu, thứ êm dịu thấm vào người khiến ta uỷ mị đến yếu ớt, suy sụp
vô cớ. Nhưng tâm hồn lại nhạy cảm làm sao vào những lúc đó! Tâm hồn rung động
nhanh chóng và cảm nhận mạnh mẽ biết bao!
Chị ngồi trên
cỏ, đưa mắt nhìn mặt hồ rộng lớn, u buồn và quyến rũ, và một điều lạ lùng đã xảy
ra trong chị: chị cảm thấy một nỗi khát khao yêu đương không thoả được, một tình
cảm chống lại sự nhạt nhẽo buồn tẻ của cuộc đời. Vậy mà, làm sao đây? Có bao giờ
chị sẽ được ở trong vòng tay một người đàn ông yêu thương đi dọc theo bờ sông
ngập ánh trăng? Có bao giờ chị sẽ được đón nhận những nụ hôn say đắm, ngọt ngào
và bàng hoàng người ta vẫn trao nhau vào những đêm êm ái mà Thượng đế dường như
đã tạo ra dành cho những tình cảm âu yếm? Sẽ có lúc nào chị được siết chặt mê say
bởi những vòng tay đắm đuối, trong ánh sáng mờ tỏ một đêm mùa hè?
Rồi chị oà lên
khóc như một người điên.
Chị nghe có
tiếng động đàng sau. Một người đàn ông đứng nhìn chị. Khi chị quay đầu lại, anh
ta nhận ra chị và đi tới gần.
- Bà khóc đấy
à, thưa bà?
Đó là một
luật sư trẻ, cùng đi du lịch với mẹ mà bọn chị đã gặp nhiều lần. Anh ấy vẫn thường
dõi mắt nhìn theo chị.
Chị bối rối
đến độ không biết trả lời sao, không biết nghĩ thế nào. Chị đứng dậy và tự nhủ cố
chịu đựng.
Anh ta đi bên
cạnh chị, ung dung và lễ độ, anh ta nói với chị về chuyến du lịch. Tất cả những
gì chị cảm thấy, anh diễn dịch cả ra, tất cả những gì khiến chị xúc động, anh ấy
cũng hiểu như chị, hơn cả chị. Rồi bất ngờ anh ấy đọc thơ cho chị nghe, những câu
thơ của Musset (1). Chị cảm thấy một nỗi xúc động khó tả khiến ngạt thở. Chị thấy
hình như ngay những ngọn núi, cái hồ, ánh trăng, tất cả đều hoà ca những điều
ngọt ngào khó diễn thành lời.
Chuyện đó xảy
ra, chị chẳng hiểu như thế nào, chị chẳng hiểu tại sao, như một kiểu ảo giác.
Còn anh ấy,
chị chỉ gặp lại vào ngày hôm sau, lúc ra đi.
Và bà Létoré,
rũ xuống trong đôi tay em gái, thốt lên những tiếng rên rỉ, gần như là tiếng kêu
la.
Lúc này bà Roubère,
tĩnh tâm lại, nghiêm trang, tuyên bố nhẹ nhàng:
- Chị ơi,
chị thấy không, nhiều lúc không phải chúng ta yêu một người đàn ông nào đâu, mà
là yêu chính tình yêu đó thôi. Và tối hôm đó, chính ánh trăng mới là người yêu đích
thực của chị.
_______________________________________________
(1) Alfred de Musset ( 1810 - 1857 ), nhà thơ nổi tiếng
thuộc trường phái lãng mạn Pháp.
THÂN TRỌNG SƠN
dịch từ nguyên bản Clair de lune ( 1er juillet 1882 )